Lê Tây Sơn
Một cuộc biểu tình kêu gọi chính phủ Mỹ ban hành quy chế tạm cư theo luật định đối với người Nicaragua, Honduras, Guatemala, và El Salvador vào đầu Tháng Năm 2023 tại Washington DC (ảnh: Tom Williams/CQ-Roll Call, Inc via Getty Images)
Ngày 13 Tháng Tư, chính quyền Biden cho biết sẽ cho phép hàng ngàn người nhập cư từ bốn quốc gia El Salvador, Honduras, Nicaragua và Nepal tiếp tục sống ở Hoa Kỳ trong “tình trạng được bảo vệ tạm thời” (Temporary Protected Status – TPS), đảo ngược chỉ thị thu hồi chính sách này từ thời Trump (vẫn còn tranh chấp tại tòa).
Theo Bộ trưởng An ninh Nội địa (DHS) Alejandro Mayorkas, quyết định mới sẽ duy trì sự bảo vệ cho hơn 330,000 người từ bốn quốc gia, cho phép họ sống và làm việc tại Hoa Kỳ đến năm 2025. Đây được xem như một sự giải thoát cho những người nhập cư đang thụ hưởng quy chế TPS của liên bang.
Tuy nhiên, những người nhập cư mới đến thất vọng vì các biện pháp bảo vệ vẫn chỉ áp dụng cho những người đến Mỹ từ nhiều năm trước. Kerri Talbot, phó giám đốc tổ chức thiện nguyện Immigration Hub vận động chính sách liên quan đến người nhập cư tự an ủi: “Ít nhất quyết định mới cũng giúp những người đã sống và làm việc ở Mỹ trong nhiều thập niên an tâm thêm một thời gian”.
Dù DHS cho biết tình trạng bảo vệ của mỗi nhóm thụ hưởng đều được gia hạn trong 18 tháng, nhưng chúng sẽ hết hạn vào các ngày khác nhau trong năm 2025 vì ngày bắt đầu thụ hưởng khác nhau. Để đủ điều kiện gia hạn giấy phép lao động, người Salvador, nhóm lớn nhất, với gần 240,000 người được đưa vào tình trạng tạm thời phải ở Hoa Kỳ kể từ ngày 13 Tháng Hai, 2001, khi trận động đất tàn phá đất nước họ.
Người Honduras và Nicaragua phải sống ở Hoa Kỳ từ ngày 30 Tháng Mười Hai, 1998 sau cơn bão Mitch; và người Nepal kể từ ngày 24 Tháng Sáu, 2015, cũng sau một trận động đất.
Cựu Tổng thống Donald Trump khi cố gắng chấm dứt các biện pháp bảo vệ, lý lẽ “các trường hợp khẩn cấp dẫn đến việc chính phủ Hoa Kỳ cung cấp nơi ẩn náu tạm thời cho các nhóm trên đã qua từ lâu”. Năm 2018, các tổ chức tự do dân sự đệ đơn kiện, cáo buộc động thái hủy bỏ TPS của chính quyền Trump là “tùy tiện, phân biệt chủng tộc và vi phạm Hiến pháp”. Một thẩm phán liên bang ở California đứng về phía những người khiếu kiện đã tạm thời ngăn chặn chỉ thị chấm dứt chính sách bảo vệ của Trump. Sau đó, Tháng Chín 2020, Tòa phúc thẩm liên bang Khu vực 9 đã đảo ngược phán quyết đó với tỷ số 2-1, vài tuần trước cuộc bầu cử tổng thống.
Nhưng phán quyết không có hiệu lực ngay lập tức. Khi Tổng thống Biden nhậm chức, các luật sư của Bộ Tư pháp mới và những người nhập cư đã cố gắng đạt được thoả hiệp, nhưng đến cuối năm 2022, mọi cuộc đàm phán đều thất bại. Các nguyên đơn yêu cầu tòa phúc thẩm với hội đồng gồm 11 thẩm phán xử lại vụ kiện, tòa đồng ý và lên lịch xét xử vào ngày 22 Tháng Sáu 2023. Một số nhà phân tích pháp lý cho biết quyết định của DHS thu hồi việc chấm dứt chính sách bảo vệ người nhập cư của chính quyền Trump có thể gây ra tranh cãi.
Khi còn là ứng cử viên tổng thống, Biden đã chỉ trích “Ý đồ hủy bỏ tình trạng bảo vệ của hàng trăm ngàn người nhập cư là có động cơ chính trị”. Ông hứa sẽ duy trì các biện pháp bảo vệ họ và mở rộng con đường giúp họ trở thành công dân Mỹ. Những người hỗ trợ nhập cư hy vọng chính quyền Biden sẽ soạn thảo các điều kiện được hưởng qui chế TPS mới để những người nhập cư gần đây từ các quốc gia khác có thể đăng ký. Nhưng chính quyền Biden, vốn phải chật vật với số lượng kỷ lục các vụ bắt giữ ở biên giới phía Nam và tỷ lệ tán thành thấp đối với chính sách nhập cư, tạm thời không mở rộng chương trình cho các quốc gia đó.
Khi được hưởng quy chế TPS, người nhập cư sẽ được cấp giấy phép lao động, thẻ an sinh xã hội và bằng lái xe của tiểu bang, trừ quyền công dân. Nhiều người thụ hưởng đã thành công trong các lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe và xây dựng, có nhà riêng và nuôi dạy tốt con cái là công dân Hoa Kỳ. José Palma, một người thụ hưởng TPS từ El Salvador và là phát ngôn viên của Liên minh TPS Quốc gia (National TPS Alliance), một tổ chức vận động chính sách, ra tuyên bố viết: “Biden nên hành động sớm hơn. Lẽ ra ông ấy phải khôi phục TPS cho cộng đồng chúng tôi ngay ngày đầu tiên nhậm chức. Nhưng thay vào đó, chúng tôi phải chịu đựng hai năm mệt mỏi tại tòa án, biểu tình trên đường phố và nhận ra rằng trường hợp của mình ra được đưa ra trước một Quốc hội bị rối loạn chức năng vì chia rẽ. Chúng tôi đã nhận đất nước này là quê hương nhưng chúng tôi vẫn không được bảo vệ bình đẳng”.
Theo Trung tâm nghiên cứu Pew, tình đến Tháng Tư, chính quyền Biden đã tăng số được thụ hưởng TPS thêm 670,000 người đến từ 16 quốc gia, The Washington Post cho biết.
(Quan điểm- Pháp luật- Vấn dề hôm nay)
