Chiến hạm Trung Quốc thăm cảng Havana, Cuba, ngày 10/11/2015.
Trong bối cảnh có các phúc trình rằng Trung Quốc đang mở rộng khả năng nghe ngóng điện tử ở Cuba – điều mà Bắc Kinh đã phủ nhận – mạng lưới giám sát quân sự đang phát triển của Trung Quốc có một số cách để sánh với tầm phủ sóng và tầm với của Hoa Kỳ và các đồng minh của họ, các nhà phân tích quốc phòng và tình báo cho biết.
Trạm nghe ngóng ở nước ngoài
Năm nhà phân tích tình báo và quốc phòng cùng bốn nhà ngoại giao cho biết các hoạt động quân sự quy mô lớn, ngay cả trong thời bình, đòi hỏi phải có nhiều nỗ lực nhằm thu thập thông tin liên lạc và phát xạ điện tử, tất cả đều là một phần của cái được gọi là tình báo tín hiệu (SIGINT).
Ví dụ, các mục tiêu có thể là các cuộc hội thoại giữa các chỉ huy quân sự, một phi đạn đạn đạo liên lạc với trung tâm chỉ huy hoặc trao đổi vi sóng giữa một vệ tinh và trạm mặt đất. Tất cả tạo ra thông tin có thể được sử dụng để chống lại các đối thủ trong một cuộc xung đột.
Các quan chức quân đội đã nghỉ hưu cho biết, ngay cả khi không thể giải mã các thông tin liên lạc, việc theo dõi âm lượng và thời gian của các tín hiệu có thể cung cấp thông tin tình báo quan trọng.
Cáp quang và mạng điện thoại di động có những nỗ lực SIGINT phức tạp, nhưng quân đội vẫn thường xuyên liên lạc qua radio.
Các quân đội lớn vận hành tàu chiến, máy bay giám sát, vệ tinh và đôi khi là tàu ngầm có khả năng thu thập các tín hiệu như vậy, nhưng các trạm trên đất liền mở rộng phạm vi và tầm với của một quốc gia.
Hoa Kỳ và các đồng minh vận hành một mạng lưới giám sát quân sự toàn cầu rộng lớn, tập trung xung quanh các vị trí nghe ngóng của nhóm Ngũ Nhãn gồm Hoa Kỳ, Anh, Canada, Úc và New Zealand và sự hiện diện quân sự lâu dài của Hoa Kỳ ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, bao gồm các địa điểm ở Đài Loan, Guam và Diego Garcia, một lãnh thổ của Anh.
Tại sao đặt một trạm do thám ở Cuba?
Trạm do thám ở Cuba rất quan trọng đối với Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc PLA vì nhiều lý do. Trạm này đưa Bờ đông của Hoa Kỳ vào trong phạm vi hoạt động, bao gồm các vụ phóng không gian quân sự và dân sự ở Florida và một số căn cứ quân sự và hải quân lớn.
Một quan chức quân sự đã nghỉ hưu quen thuộc với các hoạt động như vậy cho biết, vị trí gần đường xích đạo của Cuba có thể giúp việc giám sát các vệ tinh quân sự địa tĩnh trở nên dễ dàng hơn.
Trạm cũng có thể giúp Trung Quốc theo dõi quá trình phát triển mạng lưới vệ tinh Starlink của SpaceX – một công cụ liên lạc mà các lực lượng Ukraine đang sử dụng rộng rãi trong cuộc xung đột với Nga, mà Moscow gọi là “chiến dịch quân sự đặc biệt”.
Ông Carl Thayer, giáo sư tại Học viện Quốc phòng Úc thuộc Đại học Quốc gia Úc, nói rằng mặc dù giám sát của PLA còn một chặng đường dài nữa mới bắt kịp tầm với của Hoa Kỳ và các đồng minh, nhưng trạm Cuba đã đánh dấu một mặt trận mới trong việc cạnh tranh về SIGINT.
Ngoài khả năng giám sát, sự hiện diện lớn và lâu dài ở Cuba “là một biểu tượng quan trọng, nằm ngay trước mũi Mỹ và phản ánh tham vọng toàn cầu của Trung Quốc”, ông nói.
Bộ Quốc phòng Trung Quốc từ chối bình luận.
Năm 2019, Reuters đưa tin quân đội Trung Quốc đang điều hành một trạm giám sát không gian ở Argentina.
Trung Quốc đã có sẵn những gì?
Các nhà phân tích quốc phòng và các nhà ngoại giao theo dõi quá trình hiện đại hóa quân đội của Trung Quốc nói rằng Bắc Kinh có các vị trí nghe ngóng rộng rãi trên lục địa Trung Quốc và đảo Hải Nam nhưng các hoạt động ngoài khơi rộng lớn hơn của họ vẫn đang được tiến hành.
Theo một nghiên cứu năm 2018 của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế tại London (IISS), sau khi lấp đất lấn biển và củng cố một loạt các rạn san hô đang tranh chấp ở Biển Đông trong thập niên qua, Trung Quốc đã xây dựng cơ sở hạ tầng SIGINT mới, tiến sâu vào Đông Nam Á.
Trung Quốc vận hành hệ thống vệ tinh định vị toàn cầu Beidou của riêng mình và triển khai các tàu theo dõi không gian lớn ở Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương cũng như tàu giám sát hàng hải nhỏ hơn và máy bay giám sát và cảnh báo sớm.
IISS lưu ý rằng Trung Quốc vận hành 207 vệ tinh, trong đó có 86 vệ tinh cho SIGINT và các hoạt động cảnh báo sớm.
Phúc trình năm 2022 của Ngũ Giác Đài về quân đội Trung Quốc cho biết các tàu theo dõi được điều hành bởi Lực lượng Hỗ trợ Chiến lược (SSF) đang mở rộng của PLA và có thể theo dõi các vụ phóng phi đạn đạn đạo và vệ tinh.
Phúc trình lưu ý rằng SSF cũng vận hành các trạm theo dõi và chỉ huy ở Namibia, Pakistan và Kenya, cũng như Argentina.
Các nhà ngoại giao trong khu vực nói rằng khi Trung Quốc xây dựng một mạng lưới tình báo quân sự toàn cầu, họ thiếu một hệ thống liên minh và đối tác kiểu Mỹ có thể hỗ trợ các nỗ lực giám sát kín đáo.
Trung Quốc có thể xây dựng các trạm theo dõi ở nơi nào khác?
Phát biểu ngày 12/6, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken không nêu rõ các quốc gia khác mà Trung Quốc đang xem xét cho các vị trí nghe ngóng, nhưng một số nhà ngoại giao phương Tây nói rằng họ dự kiến Trung Quốc sẽ có áp lực ngoại giao đối với các cơ sở ở Nam Thái Bình Dương và trên khắp Ấn Độ Dương.
Phúc trình của Ngũ Giác Đài liệt kê 14 quốc gia mà Trung Quốc “có thể đã xem xét” các cơ sở hậu cần quân sự, bao gồm Myanmar, Sri Lanka, Tanzania và Angola.
Bộ Quốc phòng Trung Quốc từ chối bình luận.
“Xu hướng này sẽ chỉ phát triển cùng với phạm vi toàn cầu của Trung Quốc”, nhà phân tích quốc phòng Alexander Neill có trụ sở tại Singapore nói. “Bất cứ nơi nào Trung Quốc thiết lập căn cứ quân sự mới, họ sẽ cần thiết lập khả năng SIGINT mới.” (VOA).
