Trong khi mọi người tập trung chú ý tới làn sóng di dân tràn vào biên giới Mỹ-Mexico tại các cửa khẩu, Quận Brooks (tiểu bang Texas), cách Rio Grande khoảng 130 km về phía bắc đang đối mặt với một thực trạng di trú khác.
Các di dân vượt biên trái phép vào Hoa Kỳ, không được xác định lai lịch danh tính hoặc không bị giam giữ thường tận dụng khu vực rừng cây rậm rạp hiểm trở làm hành lang để đi tới điểm đến tiếp theo.
“Năm ngoái, chúng tôi phát hiện tổng cộng khoảng 5 thi thể hoặc hài cốt. Một số là mới chết, một số đã chết nằm đây một thời gian”, ông Fernando Cervantes, quản lý một trang trại bên ngoài Falfurrias – thị trấn lớn nhất ở Quận Brooks, cho biết.
Mặt đất là cát. Nhiệt độ nóng bức trên 38 độ C. Rất ít cột mốc và di dân rất dễ bị lạc và đi lòng vòng. Kể từ năm 2009, Quận Brooks đã thu hồi được thi thể của 943 di dân bất hợp pháp.
“Chúng ta đang đứng giữa bụi rậm này, không một chút gió. Cho dù có gió nhẹ ngoài kia thì ở đây cũng không thể cảm thấy gì,” ông Cervantes nói và chỉ cho VOA xem vòng quanh trang trại, bao gồm cả các khu vực mà di dân thường dừng chân.
Falfurrias có đặt một trong số hơn 30 trạm kiểm soát của tuần tra Biên giới. Các trạm kiểm soát này thường cách Rio Grande từ 40 đến 160 km về phía bắc. Để tránh trạm kiểm soát gần Falfurrias, di dân phải lội bộ nhiều ngày băng qua các trang trại hẻo lánh. Một số chết vì kiệt sức do nóng, mất nước hoặc hạ thân nhiệt.
Ông Cervantes nhớ lại một số cuộc gặp gỡ của ông với những di dân bị lạc. Họ thường bỏ lại quần áo, ba lô, chai nước bẩn, sạc điện thoại và giấy tờ.
“[Năm ngoái], chúng tôi phát hiện khoảng 6 người lang thang, cận kề cái chết. May mắn thay, chúng tôi phát hiện kịp thời để giải cứu, giúp đỡ và lấy nước cho họ,” ông Cervantes nói.
Ông Cervantes cho biết những người được tìm thấy còn sống sẽ nhận được sự giúp đỡ và được chuyển giao cho cơ quan Biên phòng. Biên phòng sẽ xử lý họ theo luật di trú Hoa Kỳ.
“Nhưng mùa hè mới bắt đầu. Trời đang rất nóng. Sẽ còn nóng hơn trong vài tháng tới, và đó là lúc chúng tôi bắt đầu để mắt. Đó là lúc có những phát hiện,” ông nói.
Biên giới đường bộ chết chóc nhất thế giới
Lực lượng Tuần tra Biên giới Hoa Kỳ từ năm 1998 tới nay đã ghi nhận hơn 8.000 di dân tử vong dọc theo biên giới Hoa Kỳ-Mexico. Quận Brooks là nơi có nhiều di dân tử vong hơn bất kỳ quận nào khác ở Nam Texas từ năm 2012 đến 2019, được mệnh danh là ‘cánh đồng chết’, theo một phúc trình năm 2020 của Trung tâm Luật và An ninh Quốc tế Robert Strauss tại Đại học Texas ở Austin.
Đáp yêu cầu của VOA dựa trên Đạo luật Tự do Thông tin, Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Hoa Kỳ CBP cho biết trong năm tài chính 2022, các quan chức biên giới đã tìm thấy hài cốt của 858 di dân dọc theo biên giới phía nam của Hoa Kỳ. Năm 2021, con số đó là 657. Năm 2020 là 255. Và năm 2019, họ tìm thấy 295 xác người.
Tuy nhiên, một phúc trình năm 2022 của Văn phòng Trách nhiệm Giải trình Chính phủ cho thấy “CBP đã không thu thập và ghi lại, hoặc báo cáo trước Quốc hội, dữ liệu đầy đủ về cái chết của di dân”, khiến các con số được báo cáo thấp hơn thực tế.
Trên thực tế, Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) đã phân loại biên giới Hoa Kỳ-Mexico này là “biên giới đường bộ chết chóc nhất trên thế giới”.
Giải cứu di dân
Theo cảnh sát trưởng Quận Brooks, Benny Martinez, khi di dân gặp rắc rối, đôi khi họ gọi 911. Những cuộc gọi đó được văn phòng của ông hồi đáp, ông cho biết.
Ông Martinez ước tính rằng số người chết gấp 10 lần số thi thể được tìm thấy, đồng thời cho biết thêm rằng số di dân chết ở Quận Brooks nhiều hơn dọc theo Rio Grande. Văn phòng cảnh sát trưởng làm việc cùng với Biên phòng để giải cứu di dân.
Ông Martinez nói: “Mỗi tình huống đều khác nhau, tùy thuộc vào cuộc gọi.”
“Vào những ngày nắng nóng, vốn thường xuyên ở đây, thì trong vòng 72 giờ đồng hồ là họ đã tiêu rồi. Bây giờ, Lực lượng Tuần tra Biên giới đang hoạt động tốt. Họ có những kỹ thuật viên y tế khẩn cấp. Họ ra ngoài đó và truyền dịch IV nhanh chóng, và họ bắt đầu cuộc giải cứu ngay tại đó,” ông nói với VOA.
Còn những người không sống sót thì sao?
“Tôi có một nhà xác dưới quyền kiểm soát của tôi,” ông Martinez nói. “Quận Brooks có nhà xác riêng, và thông qua Lực lượng Tuần tra Biên giới và một số sĩ quan, họ đã được đào tạo để làm mất nước dấu vân tay để chúng tôi có thể lấy dấu vân tay chính xác. Và sau khi xác định được những người này, chúng tôi sẽ đưa đến tòa lãnh sự. Họ sẽ tìm kiếm thân nhân các nạn nhân.”
Thi thể vô thừa nhận được gửi đến trường đại học Tiểu bang Texas.
Tổ chức phi lợi nhuận địa phương
Ông Eduardo Canales là giám đốc của Trung tâm Nhân quyền Nam Texas ở Falfurrias, một tổ chức phi lợi nhuận điều hành chương trình thu hồi xác người mất tích với sự hợp tác của Lực lượng Tuần tra Biên giới.
Các gia đình gọi đến đường dây nóng của trung tâm dành cho di dân mất tích với hy vọng tìm thấy người thân của họ. Nhân viên tại trung tâm thu thập càng nhiều thông tin càng tốt, bao gồm cả thời điểm người thân nghe tin lần cuối về những di dân mất tích. Thông tin đó sau đó được chuyển đến chính quyền địa phương, rồi chính quyền địa phương sẽ gửi các đội tìm kiếm và cứu nạn.
Ông Canales cho biết trong hai năm qua, hơn 200 thi thể đã được phát hiện chỉ riêng ở Quận Brooks và việc tìm kiếm những người mất tích rất khó khăn.
“Rất nhiều người bị mắc kẹt. Họ bị bỏ lại phía sau. Họ bị ốm. Họ không biết địa hình. … Trừ khi chúng tôi có tọa độ GPS [từ những di dân hoặc gia đình của họ], chúng tôi mới có thể chuyển họ đến Biên phòng hoặc chuyển tới lực lượng tìm kiếm,” ông nói.
Trung tâm này là một phần của Liên minh Pháp y Biên giới, một nhóm các học giả, nhà khoa học pháp y và các tổ chức nhân quyền làm việc cùng nhau để xác định hài cốt của di dân được tìm thấy ở khu vực phía nam Texas. Trung tâm đang thúc đẩy một hệ thống giám định y tế khu vực để phục vụ Quận Brooks cũng như Hidalgo, Cameron, Starr và các quận khác của Texas.
Ông Canales cũng đã thành lập và duy trì hơn 144 trạm cấp nước cho di dân trên khắp Quận Brooks. Một số đã bị phá hoại trong những năm qua.
Ông thường kiểm tra các trạm nước ở giao lộ của Xa lộ 285 và 281, một trong những tuyến đường hướng tới San Antonio và Dallas. (VOA)
