Theo một chuyên gia, những nỗ lực rõ ràng của Trung Quốc Cộng sản nhằm làm cầu nối hòa bình ở Trung Đông nằm trong một chiến dịch lớn hơn với mục đích làm suy yếu ảnh hưởng toàn cầu của Hoa Kỳ.
Ông Alex Vatenka, người sáng lập kiêm Giám đốc Chương trình Iran tại tổ chức tư vấn có tên là Viện nghiên cứu Trung Đông, cho biết vai trò của nhà cầm quyền nước này trong việc làm trung gian cho một cuộc hòa hoãn ngoại giao giữa Iran và Saudi Arabia hồi tháng Ba vừa qua chính là một nỗ lực như vậy nhằm giành lợi thế trước Hoa Kỳ cũng như để ổn định khu vực.
Trong cuộc nói chuyện ngày 04/04 với Quỹ Jamestown, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Thủ đô Hoa Thịnh Đốn, ông Vatenka cho biết, “Cho đến nay, những gì Trung Quốc đã làm là đóng vai trò như một nơi tổ chức họp mặt và giành được lợi thế ngoại giao trước Hoa Kỳ.”
“Người Trung Quốc vừa mới bước vào là đã có thể tạo ra một không gian gặp gỡ rồi. Và tôi chắc chắn rằng điều này là có chủ ý đối với cả Iran và Saudi.”
Ông Vatenka nói rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ), vốn cai trị Trung Quốc như một quốc gia độc đảng, đang làm suy yếu ảnh hưởng quốc tế của Hoa Kỳ bằng cách cố gắng thuyết phục các quốc gia khác rằng Hoa Kỳ là một ảnh hưởng gây bất ổn, và rằng mô hình độc tài vì hòa bình của chính quyền Trung Quốc là thích hợp hơn cho hệ thống quốc tế.
“Trung Quốc muốn trở thành, không chỉ là một nhà trung gian dàn xếp thỏa thuận, mà còn là một nhà kiến tạo hòa bình,” ông Vatenka nói.
“Đây là điểm mà Hoa Kỳ cần phải lo ngại. Đối lập với mô hình của Trung Quốc là mô hình của Mỹ quốc, mà Bắc Kinh muốn khắc họa như [một thế lực] hoặc là hiếu chiến hoặc là cố tình tạo ra căng thẳng trên khắp các khu vực trên thế giới.”
Tuy nhiên, ông Vatenka nói thêm, ĐCSTQ không có quyền lực hoặc ảnh hưởng để tự mình tạo ra và ủng hộ một thỏa thuận như vậy.
Ông nói, thật vậy, Iran và Saudi Arabia đã bắt đầu đàm phán để đạt được một thỏa thuận như vậy ở Baghdad hồi tháng 04/2021, và Trung Quốc chỉ được tham gia sau đó với vai trò là cung cấp một nơi để tổ chức cuộc đàm phán và gửi một tín hiệu tới Hoa Kỳ rằng hai cường quốc này đang làm phong phú thêm các lựa chọn của họ về việc kết giao quốc tế.
Ông Vatenka nói: “Tôi không nghĩ rằng Trung Quốc có đủ chuyên môn và ảnh hưởng ở Trung Đông để tự mình làm điều này.”
Chính phủ Tổng thống Biden thất bại trong việc duy trì sự hiện diện ở Trung Đông
Thượng nghị sĩ James Lankford (Cộng Hòa-Oklahoma) nói, việc tăng cường hoạt động ngoại giao của ĐCSTQ ở Trung Đông, và quyết định của các cường quốc trong khu vực gửi đi tín hiệu rằng họ bất mãn với chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ, một phần xuất phát từ quyết định của chính phủ Tổng thống Biden trong việc rút các nguồn lực của khu vực này để xoay trục sang ưu tiên cho khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Ông nói thêm, quyết định chuyển đổi này khiến các nhà lãnh đạo ở Trung Đông cảm thấy không chắc chắn về cam kết của Hoa Kỳ, và không biết quốc gia này thực sự muốn làm gì để ổn định và gắn kết với khu vực.
“Không nước nào trong khu vực biết quan điểm của Mỹ về Iran là gì,” ông Lankford nói trong cuộc thảo luận hôm 23/03 với Viện Chính sách Nước Mỹ Trước Tiên, một tổ chức tư vấn theo phái bảo tồn truyền thống.
“Nếu [các nhà lãnh đạo ở Trung Đông] không biết ý định của Mỹ là gì, thì họ sẽ nhờ Trung Quốc giúp đỡ, họ sẽ nhờ ai đó khác giúp đỡ, họ sẽ tìm ra cách để họ có thể tồn tại vì chẳng có kế hoạch nào rõ ràng hết.”
Vì thế, ông Lankford nói rằng chiến thắng chủ yếu mang tính biểu tượng của ĐCSTQ trong việc làm trung gian trong quá trình hâm nóng mối bang giao giữa Iran và Saudi Arabia chính là kết quả của sự thất bại về chiến lược chính trị của Mỹ hơn là bất kỳ sự đổi mới nào từ phía Trung Quốc.
Ông Lankford nói: “Trong khi chúng ta đang ‘xoay trục sang châu Á,’ thì châu Á lại đang xoay trục sang Trung Đông.”
