VOA – Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nêu trường hợp được cho là “đột tử” bất thường của bà Nguyễn Phương Hồng, trợ lý Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, trong báo cáo nhân quyền 2022, công bố hôm 20/3.
Bà Hồng qua đời hôm 10/10/2022 sau hai ngày bị bắt liên quan đến cuộc điều tra lãnh đạo tập đoàn Vạn Thịnh Phát. “Đầu tiên truyền thông nhà nước loan tin về “vụ đột tử” của bà Hồng, nhưng sau đó đã xóa tất cả các bài viết về cái chết này”, báo cáo viết trong mục các vụ giết người tùy tiện hoặc trái pháp luật
Vụ Vạn Thịnh Phát: Nhiều uẩn khúc trong cái chết của một bị can
Ngoài trường hợp của bà Hồng, báo cáo thường niên của Bộ Ngoại giao Mỹ còn ghi nhận 5 trường hợp tử vong bất thường khác khi bị công an giam giữ. Báo cáo viết: “Chính quyền hoặc các đặc vụ của họ đã thực hiện các vụ giết người tùy tiện hoặc trái pháp luật. Truyền thông nhà nước đưa tin ít nhất về vụ 6 người tử vong trong khi bị giam giữ này, nhưng nhà chức trách cho rằng những cái chết này là do tự tử hoặc do các vấn đề sức khỏe”.
Báo cáo cho biết: “Có những thông tin đáng tin cậy rằng các thành viên của lực lượng an ninh đã thực hiện nhiều hành vi lạm quyền”.
“Các vấn đề quan trọng về nhân quyền bao gồm các thông tin đáng tin cậy về: các vụ giết người phi pháp hoặc tùy tiện của chính phủ; tra tấn và đối xử và trừng phạt tàn ác, vô nhân đạo hoặc hạ thấp nhân phẩm của các cơ quan chính phủ; bắt và giam giữ tùy tiện; tù nhân chính trị…” phúc trình cho biết.
Trong mục chính quyền dùng nhục hình, bức cung, xâm phạm thân thể, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của người bị giam giữ, báo cáo ghi nhận một số trường hợp người bị giam giữ bị công an hoặc các quan chức an ninh mặc thường phục ngược đãi và tra tấn trong quá trình bắt giữ, thẩm vấn và giam giữ, điển hình là vụ ông Lê Chí Thành bị kết án hai năm tù về tội “chống người thi hành công vụ” vào ngày 14/1/2022. “Tại phiên tòa, ông nói rằng trong thời gian tạm giam trước khi xét xử, công an đã treo ngược ông và biệt giam kéo dài”, báo cáo viết.
Khoảng 30 gia đình của các tù nhân chính trị kêu gọi chính quyền cho phép các tù nhân mắc bệnh được nhập viện sau khi hai người được cho là đã chết vì không được chăm sóc kịp thời, báo cáo viết.
Lời kêu gọi này được đưa ra sau cái chết của ông Đỗ Công Đương vào ngày 2/8 tại một bệnh viện ở huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An, khi đang bị giam giữ tại Trại giam số 6.
Ông Đương là một nhà báo độc lập bị bỏ tù vì tội “Gây rối trật tự công cộng” và “Lợi dụng quyền tự do và dân chủ.” Theo gia đình ông Đương, cán bộ trại giam không đưa ra phương pháp điều trị thích hợp cho một số bệnh của ông và chỉ chấp thuận yêu cầu đưa ông đến bệnh viện khi tình trạng của ông đã trở nặng và không còn khả năng điều trị. Cái chết của Đương là cái chết thứ hai trong số các tù nhân chính trị tại trại giam này kể từ năm 2019.
Báo cáo ghi nhận việc chính quyền Việt Nam kéo dài thời gian tạm giam quá lâu trước khi xét xử đối với các nhà bất đồng chính kiến, điển hình như trường hợp của nhà báo độc lập Lê Anh Hùng ở Hà Nội, bị tạm giam 4 năm trong khi thời hạn tạm giam tối đa trước khi xét xử trên danh nghĩa là 21 tháng trong các trường hợp “tội phạm đặc biệt nghiêm trọng”. Ông Hùng cuối cùng bị tuyên án 5 năm tù với cáo buộc “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ” vào ngày 30/8/2022.
Báo cáo dẫn lời các nhà hoạt động cho biết: “Công an và các công tố viên đã sử dụng thời hạn giam giữ kéo dài trước khi xét xử để trừng phạt hoặc gây áp lực buộc những người bảo vệ nhân quyền phải nhận tội”.
Lấy số liệu từ báo chí, tổ chức phi chính phủ và các nhà quan sát, tính đến ngày 16/9/2022, Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết chính quyền đã bắt giữ ít nhất 173 người hoạt động chính trị hoặc nhân quyền, bao gồm 143 người bị kết án và 24 người đang bị giam giữ trước khi xét xử.
Theo các phương tiện truyền thông và báo cáo từ các nhóm nhân quyền, từ ngày 1/1 đến ngày 16/9, chính quyền đã bắt giữ 19 và kết án 26 người đang thực thi các quyền con người được quốc tế công nhận, chẳng hạn như quyền tự do ngôn luận, hội họp ôn hòa và lập hội.
Hầu hết các vụ bắt giữ và kết án này đều có liên quan đến việc viết blog trực tuyến, và các bị cáo bị buộc tội “Làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu hoặc vật phẩm” với mục đích “chống phá” nhà nước và “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ”, vẫn theo báo cáo của Bộ Ngoại giao Mỹ.
VOA đã liên lạc Bộ Ngoại giao Việt Nam, đề nghị họ cho ý kiến về báo cáo mới nhất này của Bộ Ngoại giao Mỹ, nhưng chưa được phản hồi.
Trong email trả lời yêu cầu bình luận của VOA vào tháng 2/2023, Phó Phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Thu Hằng cho biết: “Bảo vệ và thúc đẩy quyền con người là chính sách nhất quán của Nhà nước Việt Nam. Việt Nam luôn xem con người là trung tâm, là động lực của quá trình Đổi mới và công cuộc phát triển đất nước, và luôn nỗ lực vì mục tiêu nâng cao đời sống, quyền thụ hưởng của người dân, không để ai bị bỏ lại phía sau”.
“Các quyền con người và quyền công dân được ghi nhận trong Hiến pháp Việt Nam, được bảo vệ và thúc đẩy bởi các văn bản pháp luật cụ thể và được triển khai trong thực tiễn”, bà Hằng cho biết thêm.
Bà Hằng nói rằng Việt Nam “sẵn sàng” trao đổi với Hoa Kỳ trong các khuôn khổ hiện có về các vấn đề hai bên cùng quan tâm trên tinh thần thẳng thắn, cởi mở và tôn trọng lẫn nhau, đóng góp vào việc thúc đẩy quan hệ đối tác toàn diện giữa hai nước.
Việt Nam quay trở lại Hội đồng Nhân quyền LHQ từ ngày 1/1/2023
Phản ứng trước báo cáo nhân quyền của phía Mỹ năm 2021, Bộ Ngoại giao Việt Nam nói rằng Bộ Ngoại giao Mỹ lại một lần nữa đưa ra nhận định “sai lệch” về tình hình nhân quyền của Việt Nam, cho rằng báo cáo có một số nhận định “thiếu khách quan dựa trên những thông tin không chính xác”.
Giới hoạt động nhân quyền bày tỏ sự đồng tình với báo cáo 2022 của phía Mỹ, cho VOA biết rằng “rõ ràng tình hình nhân quyền ở Việt Nam vẫn bị vi phạm nghiêm trọng”.
Luật sư nhân quyền Lê Quốc Quân ở Hà Nội viết cho VOA hôm 20/3: “Các tiếng nói đối lập vẫn bị bóp nghẹt và không gian xã hội dân sự đang bị co lại rất lớn so với giai đoạn 2010-2018”.
“Nhà nước đã mạnh tay hơn trên tất cả các khía cạnh, từ việc bắt giữ những tiếng nói ôn hòa hơn và tuyên án với mức án cao hơn đến việc giải tán các tổ chức xã hội dân sự độc lập tự phát và bắt giữ các thành viên chủ chốt của các tổ chức được thành lập chính thức bằng các điều khoản mơ hồ như “Trốn thuế” (Điều 200) hay “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ” (Điều 331)”, luật sư Quân nhận định.
