Mai Lâm
Sau khi người tố giác sai phạm của nhà cung cấp của hãng Boeing “bỗng dưng” chết trong xe của mình hồi Tháng Ba, người tố giác thứ hai chết đột ngột hôm 30 Tháng Tư.
Sáng 3 Tháng Năm, báo chí các nơi đồng loạt đăng tải cái chết của Joshua Dean, 45 tuổi, cựu kiểm toán viên chất lượng tại Spirit AeroSystems, người công khai tuyên bố rằng ban lãnh đạo công ty đã bỏ qua những khiếm khuyết trong quá trình sản xuất trên chiếc 737 MAX của Boeing.
Spirit AeroSystems là nhà cung cấp của Boeing.
Dean có lối sống năng động và được cho là có sức khỏe tốt trước khi “đột ngột” qua đời vào Thứ Ba vừa qua. Anh được bác sĩ chẩn đoán là bị nhiễm trùng do Cúm B và MRSA, viêm phổi và bệnh diễn biến rất nhanh. Theo Fox59.
Trên tờ The Seattle Times, Dean trải qua hai tuần “thập tử nhất sinh” trước khi qua đời tại Oklahoma.
Cái chết của người tố giác là vụ mới nhất trong chuỗi “vấn đề” liên quan đến Boeing trong năm qua. Vào Tháng Giêng, phích cắm cửa của một chiếc Boeing 737 MAX 9 của Alaska Airlines nổ tung giữa không trung, dẫn đến việc Cục Hàng Không Liên Bang (FAA) phải ngưng hoạt động tất cả 171 máy bay phản lực MAX 9 và tiến hành một cuộc điều tra.
Ngay sau đó, ít nhất bốn người đã đứng ra tố cáo về quy trình sản xuất máy bay phản lực đang gây ra rủi ro về an toàn. Sau sự hỗn loạn, hồi Tháng Ba, Dave Calhoun, giám đốc điều hành Boeing, tuyên bố sẽ từ chức vào cuối năm nay. Boeing báo cáo khoản lỗ ròng $355 triệu trong quý đầu tiên của năm 2024.
Trong đơn khiếu nại gửi FAA, Joshua Dean nêu thẳng vấn đề về an toàn máy bay. Anh nói rằng “hành vi sai trái nghiêm trọng và trắng trợn của ban quản lý chất lượng cấp cao đối với dây chuyền sản xuất 737” xảy ra tại Spirit.
Anh cũng làm chứng trong một vụ kiện cổ đông chống lại Spirit AeroSystems, được đệ trình vào Tháng Mười Hai 2023. Các cổ đông cáo buộc rằng Spirit “che giấu các nhà đầu tư rằng Spirit gặp phải những thất bại về chất lượng trên diện rộng và kéo dài” và rằng “thất bại về chất lượng” xảy ra do công ty đang theo đuổi lợi nhuận.
“Những thất bại liên tục về chất lượng như vậy, một phần là do văn hóa của Spirit ưu tiên số lượng sản xuất và kết quả tài chính ngắn hạn hơn chất lượng sản phẩm, và việc Spirit không thuê đủ nhân sự để cung cấp sản phẩm chất lượng theo yêu cầu của Spirit và khách hàng, bao gồm cả Boeing,” các nguyên đơn tranh luận.
Vụ kiện tuyên bố rằng “những thất bại về chất lượng” đó nghiêm trọng đến mức Boeing quản chế Spirit AeroSystems từ năm 2018 đến ít nhất là năm 2021, cấm nhà cung cấp này vận chuyển các bộ phận cho Boeing mà không có sự chấp thuận của ban quản lý.
Vào Tháng Giêng, Dean nói với tờ Wall Street Journal rằng anh có thể bị mất việc vì chỉ ra rằng các lỗ trên thân phi cơ phản lực được khoan sai. Điều đó xảy ra vào Tháng Tư, anh chính thức bị sa thải khỏi Spirit Aerosystems.
Các thành viên khác trong gia đình Dean đang rất đau buồn. Vào ngày 20 Tháng Tư, dì của Dean, Jenny Dean, chia sẻ một tin nhắn từ mẹ anh, Ginger Green, nói rằng anh đang “chiến đấu giành lấy sự sống” trong bệnh viện. Khi đó, Dean đang phải đặt nội khí quản do không tự thở vì phổi hư hoàn toàn, phải chạy thận vì thận không hoạt động.
Dean là người tố giác thứ hai qua đời chỉ cách hơn một tháng sau cái chết “bất thình thình” của người lên tiếng về các vấn đề an toàn trong ngành sản xuất hàng không. Đó là ông John Barnett, 62 tuổi, được phát hiện chết trong xe tải của mình ở bãi đậu xe khách sạn ở South Carolina hồi Tháng Ba.
Luật sư cũng đại diện cho Barnett, người đã lên tiếng về các vấn đề an toàn ở Boeing và đã đưa ra bằng chứng trong vụ kiện chống lại công ty trước khi ông qua đời. Barnett cáo buộc Boeing cố tình sử dụng các bộ phận bị lỗi trong máy bay của mình và cảnh báo rằng chiếc 787 Dreamliner có thể bị thiếu oxy nếu xảy ra tình trạng giảm áp suất đột ngột.
Barnett từng là kỹ sư kiểm soát chất lượng và đã làm việc 32 năm tại Boeing cho đến khi nghỉ hưu vì lý do sức khỏe vào Tháng Ba năm 2017. Ông đưa ra lời khai ban đầu chỉ vài ngày trước khi người ta phát hiện ông chết tại một khách sạn ở Charleston vào Tháng Ba.
Luật sư của ông, Brian Knowles, nói với The Seattle Times rằng ông không muốn suy đoán về bản chất cái chết của thân chủ mình, nhưng nhấn mạnh tầm quan trọng của người tố cáo.
“Cần có người tố giác. Họ vạch trần những hành vi sai trái và tham nhũng vì lợi ích của xã hội. Cần rất nhiều can đảm để đứng lên,” ông Knowles nói. “Bây giờ chúng tôi chỉ tập trung lo cho gia đình John và gia đình Josh.”
