Hình ảnh Andriana tại một trung tâm phục hồi chức năng ở Ukraine, nơi cô đang tập luyện để trở lại tiền tuyến
Ngày càng có nhiều phụ nữ Ukraine đăng ký tham gia chiến đấu chống lại quân Nga. BBC trò chuyện với năm nữ quân nhân ở tiền tuyến – những người đang chiến đấu chống lại vừa kẻ thù vừa thái độ phân biệt giới tính trong quân đội của họ.
Một phụ nữ mắt xanh, tóc nâu, mảnh khảnh đang tập trong phòng thể dục. Điều này không có gì đáng chú ý nếu theo không phải vì theo truyền thông Nga – cô ấy đã chết.
BBC tìm thấy Andriana tại một trung tâm phục hồi chức năng ở Ukraine – một nơi mà chúng tôi không thể nêu tên vì lý do an toàn của cô ấy – sau khi cô bị thương do trúng mìn ở vùng Kherson vào tháng 12.
Có rất nhiều các báo cáo cả bằng hình ảnh và văn bản ăn mừng ‘cái chết’ của cô một cách chi tiết.
“Họ thông tin rằng tôi không có tay, chân và tôi bị họ giết,” Andriana nói. “Họ là các chuyên gia về tuyên truyền.”
Các báo cáo bao gồm những mô tả khủng khiếp về cô, chẳng hạn như một ‘đao phủ’, và một kẻ ‘Đức quốc xã bị loại bỏ’.
Buộc tội cô tàn ác và bạo dâm mà không có bất cứ bằng chứng nào, chúng xuất hiện ngay sau khi quân đội Ukraine giải phóng Kherson.
“Với tôi nó thật buồn cười. Tôi còn sống và tôi sẽ bảo vệ đất nước mình,” cô nói.
18 tháng kể từ cuộc xâm lược của Nga, có khoảng 60.000 phụ nữ phục vụ trong quân đội vũ trang của Ukraine. Hơn 42.000 phụ nữ giữ các vị trí trong quân ngũ – bao gồm 500 người là lính ở tiền tuyến – Bộ Quốc phòng Ukraine nói với chúng tôi.
Bộ này cho hay theo luật của Ukraine, không phụ nữ nào bị bắt buộc phải nhập ngũ nếu không muốn.
“Tôi gặp chỉ huy của mình và hỏi ông ấy, “Tôi có thể làm tốt nhất việc gì?” Ông ấy trả lời “Cô sẽ là một tay súng bắn tỉa,” Evgeniya Emerald – người đã chiến đấu ở tiền tuyến cho tới gần đây – cho biết.
Cô nói lính bắn tỉa là phụ nữ đã bị lãng mạn hóa kể từ Thế chiến thứ hai, và rằng có một lý do thực dụng cho điều này.
“Nếu một nam giới đắn đo nên bắn hay không, một phụ nữ sẽ không bao giờ do dự.
“Có thể đó là lý do vì sao phụ nữ là người sinh con, chứ không phải nam giơi,” cô nói với chúng tôi khi đang bế con gái 13 tháng tuổi.
Người phụ nữ 32 tuổi này đã tham gia các khóa tập huấn về quân sự sau khi Nga xâm lược Ukraine nhưng đã tham gia quân đội từ 2022. Cô còn từng là chủ một doanh nghiệp trang sức trước cuộc xâm lược toàn diện này.
Cô dùng các kinh nghiệm kinh doanh của mình để xây dựng một kênh truyền thông xã hội rất mạnh, theo dõi và tăng cường xây dựng hình ảnh các nữ quân nhân Ukraine.
Giống Andriana, Evgeniya bị đông đảo công chúng Nga gọi là ‘kẻ trừng phạt’ hay ‘Đức quốc xã’, với hàng trăm báo cao bàn luận về vai trò của cô ở tiền tuyến như một nữ lính bắn tỉa, và đời tư của cô.
Làm việc như một nữ bắn tỉa là một công việc đặc biệt tàn bạo – Evgeniya nói – cả về thể thất và tinh thần.
“Bởi vì bạn có thể nhìn thấy cái gì đang xảy ra. Bạn có thể nhìn thấy việc bắn trúng mục tiêu. Đó là một địa ngục cho tất cả những ai nhìn thấy điều đó trong phạm vi của lính bắn tỉa.
Evgeniya, và những phụ nữ khác ở tiền tuyến mà chúng tôi đã trò chuyện, không thể tiết lộ họ đã bắn bao nhiêu mục tiêu. Nhưng Evgenia nhớ lại cảm xúc mạnh mà cô cảm thấy khi cô nhận ra cô chắc chắn có thể đang giết chết ai đó.
“Trong 30 giây tôi đã run lên – toàn bộ cô thể tôi – tôi không thể dừng lại. Nhận thức rằng từ nay bạn sẽ làm những việc mà bạn không thể quay đầu lại nữa. Nhưng chúng tôi không mang chiến tranh đến với họ. Họ đến với chúng tôi.”
Số phụ nữ trong quân đội Ukraine đang gia tăng kể từ cuộc xâm lược lần đầu của Nga năm 2014, đạt hơn 15% năm 2020.
Nhưng trong khi nhiều phụ nữ đang tham chiến chống lại Russia, họ nói có một cuộc chiến đấu nữa trong quân đội của họ đối với với thái độ phân biệt giới tính.
Evgeniya nói cô đối mặt với việc này trước khi cô thiết lập chủ quyền và sự tự tin của mình như một người lính bắn tỉa ở tiền tuyến.
“Khi tôi gia nhập lực lượng đặc biệt, một trong những lính chiến đến và nói: “Này cô đang làm gì ở đây? Đi và nấu súp đi. Tôi đã cảm thấy rất bị xúc phạm vào lúc đó và tôi nghĩ, “Anh đùa đấy à? Tôi không thể nấu ăn, nhưng tôi có thể hạ gục anh.”
Một Evgeniya khác, Evgeniya Velyka đến từ quỹ nhân đạo Arm Women Now – nơi hỗ trợ các chiến binh nữ của Ukraine, đồng tình: “Trong xã hội tồn tại một ý kiến tiêu biểu rằng phụ nữ gia nhập quân đội để tìm chồng.”
Cô nói phụ nữ cũng kể với cô nhiều trường hợp bị lạm dụng thể chất.
“Chúng tôi không thể tưởng tượng quy mô của sự việc bởi vì không phải nữ quân nhân nào cũng muốn nói về điều đó,” cô nói.
Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine, Hanna Malyar, nói với BBC đây chỉ là ‘vài trường hợp’ trong số hàng trăm ngàn người được huy động.
Năm 2021, quân đội Ukraine công bố hình ảnh các nữ quân nhân tập duyệt binh trên giày cao gót – gây phẫn nộ
Phụ nữ trong quân đội Ukraine không có đồng phục phù hợp với giới tính. Họ được phát những bộ quần áo nam không vừa vặn, bao gồm đồ lót nam, giầy ngoại cỡ và áo chống đạn.
Ngay cả thứ trưởng quốc phòng, Hanna Maylar, nói rằng bà mặc đồng phục thiết kế cho nam – mà sau đó bà phải thay vì bà có ‘chiều cao khiêm tốn’. Bà nói thêm rằng các đồng phục nghi lễ bao gồm giày cao gót.
Nếu phụ nữ trong quân đội muốn mặc trang phục nữ, hiện tại họ phải hoặc mua online, hoặc phải dựa vào các tổ chức từ hiện hoặc gây quỹ.
Đó là lý do vì sao Andriana đồng sáng lập một tổ chức từ thiện có tên Veteranka [Phong trào Cựu binh Nữ], nơi tổ chức các chiến dịch về bình đẳng giới cho quân nhân nữ, và kêu gọi cải cách luật quân đội Ukraine để phù hợp với điều luật của NATO.
Nhưng bà Malyar nói chính phủ đã có tiến bộ. Một đồng phục cho nữ đã được thiết kế, thử nghiệm và sẽ đưa vào sản xuất đại trà trong tương lai gần – dù bà không thể nói cụ thể khi nào.
Lính bắn tỉa Evgenya Emerald nói rằng bất chấp những vấn đề này, ‘chiến tranh không có giới tính’.
“Một cuộc chiến tranh không quan tâm bạn là nam hay nữ. Khi một tên lửa bắn vào một ngôi nhà, nó không bận tâm họ là nam, nữ, hay trẻ em – mọi người đều chết.
“Và điều này cũng như vậy ở tiền tuyến – nếu bạn hiệu quả và bạn là một phụ nữ, tại sao bạn không bảo vệ đất nước bạn, người dân của bạn?”
Iryna nói rằng vai trò của một lính bắn tỉa trong chiến tranh đã được lãng mạn hóa
Ở phía đông vùng Donbas, lính bắn tỉa Iryna đang tham gia cuộc phản công. Chúng tôi có cuộc trò chuyện ngắn với cô trong khoảnh khắc bình an trên chiến trường.
Cô có thể trở thành một ví dụ của các cuộc cải cách mà nhiều quân nhân tham chiến đã làm việc cật lực để trở thành – cô là một chỉ huy trưởng của một đơn vị toàn nam.
“Hình ảnh của một lính bắn tỉa được lãng mạn hóa… và trở nên đẹp đẽ nhờ phim. Trên thực tế, đó là một công việc khó khăn nặng nhọc.”
Cô mô tả lính bắn tỉa nằm im trên mặt đất tới sáu tiếng để bắn một phát đạn, và phải thay đổi vị trí cực nhanh.
“Như là đùa với tử thần vậy,” cô nói.
Hàng ngàn phụ nữ đang phục vụ trong quân đội đã bỏ lại phía sau sự nghiệp và cả gia đình riêng.
Andriana bỏ việc Cố vấn của UK về Bình đẳng Giới tại Bộ Cựu chiến binh Ukraine để gia nhập quân đội Ukraine khi Nga xâm lược nước này vào năm ngoái.
“Họ đã tước đi những năm đẹp nhất cuộc đời tôi,” người phụ nữ 35 tuổi nói. Nhớ lại khoảng thời gian trước chiến tranh, cô nói: “Tôi có thể đi du lịch và hạnh phúc, và xây dựng sự nghiệp và có ước mơ.”
Là mẹ của một cậu con trai đang học tiểu học, Andriana nói với tôi trong nước mắt rằng cô đã không ôm con trai mình suốt hơn bảy tháng qua. Khi cô cho tôi xem các bức ảnh của con trai trên điện thoại, một nụ cười thoáng qua trên mặt cô, thay cho các giọt nước mắt.
Cô có động lực là đảm bảo cho con trai mình một tương lai hòa bình trên đất nước của con – không phải mạo hiểm mạng sống của mình giống bố mẹ chúng.
Không giống Evgeniya Emerald, người gia nhập quân đội sau cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào năm ngoái, Andriana đã có kinh nghiệm trong quân đội.
Năm 2014 khi Nga tấn công Ukraine, sát nhập Crimea và tấn công Donbas, cô bỏ việc giám đốc thương hiệu và gia nhập một trong những tiểu đoàn tình nguyện đầu tiên – cùng với hàng ngàn người Ukraine khác. Thời điểm đó, quân đội ít hơn bây giờ và đang gặp khó khăn.
Tiểu đoàn Aidar, nơi Andrianna phục vụ, bị Kremlin và Tổ chức Ân xá Quốc tế cáo buộc vi phạm nhân quyền – nhưng quân đội Ukraine nói với BBC rằng không có bằng chứng xác thực nào chứng minh cho những tuyên bố đó. Tổ chức Ân xá Quốc tố cũng kêu gọi giới chức Ukraine đặt những tiểu đoàn tình nguyện dưới sự chỉ huy và kiểm soát hiệu quả, điều mà họ đã thực hiện.
Bất chấp việc Andriana chưa từng liên quan đến bất kỳ hành vi sai trái nào và cô đã rời Aidar tám năm trước, truyền thông Nga tiếp tục buộc tội cô ‘bạo dâm’ mà không đưa ra bằng chứng.
Ở Ukraine, cô được nhận huân chương cho cống hiến của cô trong quân ngũ – một huân chương ‘cho lòng quả cảm’, và một cho việc trở thành ‘người hùng nhân dân’.
Andriana, người nói với BBC rằng cô không còn là một phần của Aidar nữ, nói cô cảm thấy bị buộc phải quay lại quân đội, ở tiền tuyến, vào năm 2022, vì cô đã có những kinh nghiệm chiến đấu vô cùng cần thiết.
Andriana tập luyện để chuẩn bị trở lại tiền tuyến
Trong khi Bộ Quốc phòng Ukraine nói họ có thể không cung cấp được con số quân nhân thương vong do sự nhạy cảm của thông tin này trong thời chiến, BBC đã có được số liệu chỉ ra rằng 93 nữ quân nhân Ukraine đã thiệt mạng trong khi làm nhiệm vụ kể từ khi Nga bắt đầu cuộc xâm lược.
Số liệu này, do tổ chức từ thiện Arm Women Now cung cấp, cho hay hơn 500 người bị thương.
Danh bạ điện thoại của Andriana đã chuyển thành một danh sách những người tử trận.
“Tôi đã mất hơn 100 người bạn. Tôi thậm chí không biết có bao nhiêu số điện thoại tôi cần phải xóa.”
“Nhưng cái giá đã phải trả cho cuộc chiến quá cao để từ bỏ, cô nói – khi cô quay lại luyện tập phục hồi chức năng tại phòng thể dục. (Theo BBC).
