Antonio Graceffo – Hân Nhi biên dịch
Các ứng cử viên tổng thống của Đảng Cộng Hòa xem Trung Quốc là vấn đề chính sách đối ngoại quan trọng nhất đối với cử tri trong năm nay. Tất cả họ đều tuyên bố sẽ duy trì lập trường mạnh mẽ đối với chính quyền cộng sản.
Họ cũng liên kết Trung Quốc với các vấn đề chính sách đối ngoại lớn khác, chẳng hạn như biên giới phía nam, nhập cư, Nga, Ukraine, và dòng fentanyl từ Mexico tuồn vào Hoa Kỳ.
Thượng nghị sĩ Tim Scott của tiểu bang South Carolina nói với NBC News rằng Hoa Kỳ đã tham gia vào một cuộc chiến tranh lạnh với Trung Quốc và xác định rõ ràng kế hoạch “Sản xuất tại Trung Quốc 2025” (Made in China 2025) cũng như Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) là các mối đe dọa đối với an ninh quốc gia Hoa Kỳ. Ngoài ra, ông còn lo ngại về việc Trung Quốc nỗ lực xây dựng liên minh ở Mỹ Latinh.
Trong buổi phỏng vấn trên, ông Scott có phần né tránh câu hỏi về Đài Loan và không nói rõ ràng rằng Hoa Kỳ sẽ chiến đấu vì Đài Loan hay không. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ Đài Loan, ông nói: “Đài Loan chắc chắn là một phần cần thiết đối với Mỹ quốc. Tôi nghĩ năng lực bảo vệ Đài Loan là vô cùng quan trọng.” Ông dự định duy trì chính sách hiện tại đối với Đài Loan, bao gồm cả việc “tiếp tục cung cấp tài nguyên, thiết bị, và khí tài quân sự.”
Nhiều ứng cử viên đã thảo luận về ý tưởng tách rời khỏi Trung Quốc. Về vấn đề này, ông Scott nói với NBC rằng: “Khả năng cắt đứt quan hệ với Trung Quốc là hoàn toàn cần thiết.”
Hồi tháng Tám, trong cuộc tranh biện sơ bộ đầu tiên của Đảng Cộng Hòa, cựu Thống đốc tiểu bang New Jersey Chris Christie cảnh báo rằng chính quyền Trung Quốc đang tiến hành “hành động khiêu chiến.” Ông muốn bảo vệ biên giới phía nam để ngăn chặn tình trạng nhập cư bất hợp pháp và trục xuất những người vượt biên giới trái phép. Mối liên hệ mà ông rút ra giữa Trung Quốc và vấn đề nhập cư là chính quyền này phải chịu trách nhiệm cho việc fentanyl tràn qua biên giới, khiến công dân Hoa Kỳ thiệt mạng. Trong cuộc tranh biện thứ hai của Đảng Cộng Hòa, ông đã đưa ra cảnh báo mạnh mẽ về liên minh giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, nói rằng nếu chúng ta thua ở Ukraine thì tiếp theo sẽ là Ba Lan.
Cựu Thống đốc South Carolina, bà Nikki Haley, cũng quy trách nhiệm cho Trung Quốc về cuộc khủng hoảng fentanyl và kêu gọi chấm dứt quan hệ thương mại bình thường với Trung Quốc. Bà kêu gọi cấm TikTok và chấm dứt sự phụ thuộc của Hoa Kỳ vào dược phẩm Trung Quốc. Bà nhận thức được mối nguy hiểm do liên minh Tập-Putin gây ra, cho rằng: “Nga thắng là Trung Quốc thắng.” Bà Haley nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đánh bại Nga như một lời cảnh báo đối với Trung Quốc không được xâm lược Đài Loan.
Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn (giữa) chụp ảnh trong buổi lễ ra mắt tàu ngầm tự sản xuất đầu tiên của Đài Loan, “Narwhal,” tại tập đoàn đóng tàu CSBC ở Cao Hùng hôm 28/09/2023. (Ảnh: Sam Yeh/AFP via Getty Images)
Còn về doanh nhân Vivek Ramaswamy, bất chấp đã có mối quan hệ kinh doanh trước đó với Trung Quốc, ông cũng xem chính quyền này là mối đe dọa địa chính trị và quân sự lớn nhất, đồng thời tuyên bố rằng ông sẽ ngăn cản các công ty Hoa Kỳ kinh doanh ở đó. Ông muốn Hoa Kỳ “tuyên bố độc lập” khỏi Trung Quốc và đưa ra một số hạn chế mà ông sẽ áp dụng để thực hiện điều đó, trong đó có việc ngăn chặn các tổ chức Trung Quốc mua đất nông nghiệp của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, ông Ramaswamy phản đối lệnh cấm quốc gia đối với TikTok.
Lập trường của ông về Ukraine thì rất khác thường, ông cho rằng ông Putin là “ác quỷ,” nhưng Ukraine không hẳn là “tốt.” Vì ông tin rằng Trung Quốc đặt ra mối đe dọa quốc tế lớn hơn Nga, ông đề nghị Hoa Kỳ nên cho phép Nga đánh chiếm Ukraine để đổi lấy việc Moscow chấm dứt liên minh quân sự với Bắc Kinh. Sau đó, ông chỉ trích Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vì không sẵn lòng từ bỏ lãnh thổ chủ quyền của mình.
Về vấn đề Đài Loan, ông Ramaswamy cũng có sự khác biệt tương tự. Trong một cuộc phỏng vấn trên đài phát thanh, ông đề nghị, mặc dù không xác nhận rõ ràng, rằng ông sẽ dùng vũ lực để bảo vệ Đài Loan, nhưng chỉ cho đến khi Hoa Kỳ độc lập về vi mạch bán dẫn vào năm 2028. Sau đó, việc bảo vệ Đài Loan sẽ ít được ưu tiên hơn.
Thống đốc tiểu bang Florida Ron DeSantis cam kết áp dụng cách tiếp cận “quyền lực cứng rắn” đối với Trung Quốc, bao gồm việc chấm dứt sự phụ thuộc của Hoa Kỳ vào Trung Quốc và chấm dứt vị thế thương mại ưu đãi của quốc gia này. Ông viện dẫn chính sách của Florida về việc cắt giảm tài trợ cho các trường học có quan hệ với chính quyền này, cũng như ngăn chặn công dân Trung Quốc mua đất — một chính sách mà ông muốn thực hiện trên toàn quốc. Ngoài ra, ông muốn ngừng nhập cảng hàng hóa có chứa tài sản trí tuệ bị đánh cắp. Mặc dù đây có vẻ là một chính sách hợp lý nhưng trên thực tế, sẽ rất khó để thực thi mà không áp đặt lệnh cấm hoàn toàn đối với hàng nhập cảng của Trung Quốc.
Ông DeSantis xem các hoạt động của Trung Quốc ở Mỹ Latinh là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia Hoa Kỳ. Ông cũng chỉ trích Bộ trưởng Ngân khố Janet Yellen và các quan chức khác đã đến Bắc Kinh. Sau đó, ông cho rằng thế giới đủ lớn để hai quốc gia cùng tồn tại như thể Trung Quốc không phải là mối đe dọa đối với Hoa Kỳ.
Thống đốc North Dakota Doug Burgum xác định xung đột Mỹ-Nga là một cuộc chiến ủy nhiệm và tuyên bố rằng ông Putin và ông Tập đang quan sát Hoa Kỳ, sẵn sàng lợi dụng sự chia rẽ của chúng ta. Ông cũng khẳng định Hoa Kỳ đang trong tình trạng chiến tranh lạnh với Trung Quốc và đề nghị rằng cách để giành chiến thắng là thông qua các biện pháp kinh tế, đặc biệt là chính sách năng lượng. Trung Quốc là quốc gia nhập cảng năng lượng ròng và nếu Hoa Kỳ có thể ngăn chặn những hoạt động nhập cảng đó thì Trung Quốc sẽ cảm nhận được thiệt hại. Đồng thời, Nga phụ thuộc vào xuất cảng năng lượng nên việc cắt giảm năng lượng sẽ dẫn đến những tổn thất kinh tế cho ông Putin. Ngoài ra, việc ngăn cản quỹ hưu trí Hoa Kỳ đầu tư vào Trung Quốc sẽ khiến nguồn thu của Bắc Kinh bị ảnh hưởng hơn nữa. Ông bày tỏ ủng hộ việc cung cấp thêm khí tài cho Đài Loan nhưng không tuyên bố rõ ràng rằng ông sẽ chiến đấu vì Đài Loan.
Cựu Phó Tổng thống Mike Pence nhấn mạnh rằng dưới thời chính phủ tiền nhiệm, ông và Tổng thống Donald Trump đã thành lập Lực lượng Không gian và áp dụng lập trường cứng rắn đối với Trung Quốc không được nhiều người ủng hộ. Kết quả là Hoa Kỳ và các đồng minh hiện nay đã nhận thức rõ hơn về mối đe dọa từ chính quyền này. Nếu đắc cử, ông hứa sẽ củng cố nền kinh tế, cam kết phân bổ nhiều kinh phí hơn cho quốc phòng và xây dựng quân đội có khả năng chống lại Trung Quốc. Ông tuyên bố sẽ chấm dứt các chính sách “tỉnh thức” trong quân đội, đồng thời nêu rõ: “Chúng ta phải tập trung vào phòng thủ chứ không phải các đại từ.” Ông cũng cho rằng Trung Quốc phải chịu trách nhiệm về việc fentanyl tràn qua biên giới, nhấn mạnh sự cần thiết phải ngăn chặn việc này.
Theo quan điểm của ông Pence, đánh bại ông Putin là điều tối quan trọng, vì việc ông Putin bại trận sẽ gửi một thông điệp tới ông Tập rằng không được xâm chiếm Đài Loan. Ông Pence cho rằng chính sách đối ngoại yếu kém của chính phủ TT Biden là nguyên nhân dẫn đến việc Nga xâm lược Ukraine, đồng thời tuyên bố rằng ông Tập đang theo dõi và sẽ cân nhắc thông tin này khi lên kế hoạch xâm lược Đài Loan. Mặc dù ông Pence kiên quyết ủng hộ Đài Loan nhưng ông không tuyên bố rõ ràng rằng quân đội Hoa Kỳ sẽ chiến đấu vì Đài Loan.
Tổng thống Trump không xuất hiện trong các cuộc tranh biện này. Nhưng trong một cuộc phỏng vấn riêng, ông nhắc lại lập trường cứng rắn của mình đối với Trung Quốc và cam kết xóa bỏ đãi ngộ tối huệ quốc của Trung Quốc. Tổng thống Trump hứa sẽ ngăn Trung Quốc vận chuyển hàng hóa sang Hoa Kỳ thông qua quốc gia thứ ba nhằm tránh lệnh trừng phạt và thuế quan. Ông muốn dỡ bỏ nguồn tài trợ liên bang cho bất kỳ công ty nào thuê Trung Quốc và chấm dứt đầu tư của Hoa Kỳ vào quốc gia này, chấm dứt sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong bốn năm tới. Việc này bao gồm điện tử, thép và dược phẩm, cũng như ngăn chặn Trung Quốc thực hiện các khoản đầu tư quan trọng vào Hoa Kỳ.
Mặc dù khác nhau về chi tiết thực hiện cụ thể, nhưng tất cả các ứng cử viên đều xác định Trung Quốc là mối đe dọa chính đối với Hoa Kỳ, đưa ra một số phương thức tách rời khỏi Trung Quốc, và hứa sẽ tiếp tục ủng hộ Đài Loan, ngoại trừ ông Ramaswamy.
