Cuộc đình công trong ngành có thể tiếp tục gây ảnh hưởng lớn hơn đến việc sản xuất xe điện của ba đại công ty sản xuất xe hơi.
Bộ trưởng Ngân khố Janet Yellen cho biết bà hy vọng Nghiệp đoàn Nhân viên Xe hơi Hoa Kỳ (United Auto Workers, UAW) và ba hãng sản xuất xe hơi lớn (Big Three) có thể thiết lập một thỏa thuận song phương cùng có lợi.
Nhưng khi cuộc đình công bước sang ngày thứ năm, trước tình trạng tranh chấp lao động kéo dài có thể xảy ra, thì có thể sẽ có một người thắng cuộc: Tổng Giám đốc (CEO) tỷ phú của Tesla Motors, ông Elon Musk.
Bộ ba Detroit — Ford, General Motors, và Stellantis — đang nhắm đến việc thách thức ông Musk và giành lấy thị phần của ông trên thị trường xe điện.
Tổng thống Joe Biden và nỗ lực thúc đẩy năng lượng xanh của chính phủ ông cũng đã ban hành các quy định về phát thải mới và cung cấp cho khu vực tư nhân những khoản trợ cấp hậu hĩnh để khuyến khích sản xuất xe điện nhiều hơn.
Nhưng việc UAW ngừng làm việc có thể cản trở những nỗ lực này và có thể buộc các đại công ty sản xuất xe hơi tiếp tục tụt hậu hơn nữa so với Tesla, nhà sản xuất xe hơi lớn duy nhất của Hoa Kỳ không có sự hiện diện của nghiệp đoàn.
Các nhà phân tích thị trường lưu ý rằng ngay cả một thỏa thuận dàn xếp cũng sẽ là một chiến thắng đối với ông Musk vì việc UAW có được một chính sách lương bổng hào phóng sẽ làm gia tăng đáng kể khoảng cách về chi phí lao động giữa Big Three và các nhà máy không có nghiệp đoàn của Tesla.
Theo tính toán của Morgan Stanley, nhân viên sản xuất xe hơi ở Detroit kiếm được trung bình 66 USD/giờ, và mức này có thể tăng lên 136 USD/giờ nếu các công ty chấp thuận yêu cầu của nghiệp đoàn. Các nhân viên không thuộc nghiệp đoàn của Tesla kiếm được trung bình 45 USD/giờ.
Chi phí nhân công
Trước cuộc đình công có chủ đích này, Ford đã so sánh chi phí nhân công của mình với một số đối thủ cạnh tranh, trong đó có Tesla.
“Đề nghị này sẽ tăng gấp đôi chi phí nhân công liên quan đến UAW hiện tại của Ford, vốn đã cao hơn đáng kể so với chi phí nhân công của Tesla, Toyota, và các nhà sản xuất xe hơi thuộc sở hữu ngoại quốc khác ở Hoa Kỳ sử dụng nhân công không thuộc nghiệp đoàn,” công ty cho biết trong một tuyên bố hôm 14/09.
Tuy nhiên, khi xuất hiện trên chương trình “Face the Nation” của CBS hôm 17/09, Chủ tịch UAW Shawn Fain đã chỉ trích sự so sánh này.
“Họ có thể tăng gấp đôi tiền lương của chúng tôi mà không tăng giá xe nhưng vẫn kiếm được hàng tỷ bạc lợi nhuận. Đó là một sự lựa chọn. Và thực tế là họ muốn so sánh lựa chọn đó với việc Tesla trả lương cho nhân viên của họ và các công ty khác trả lương cho nhân viên của họ rẻ mạt như thế nào, đó là trọng tâm của toàn bộ cuộc tranh luận này,” ông Fain nói.
Ngay cả khi Ford, GM, và Stellantis chỉ nhượng bộ một phần yêu cầu của nghiệp đoàn, thì Tesla cũng vẫn sẽ duy trì lợi thế to lớn về chi phí trong sản xuất xe điện.
Năm nay, ông Musk đã và đang phát huy việc tiết kiệm chi phí của Tesla bằng cách dự trù cắt giảm 50% chi phí sản xuất, điều mà các chuyên gia khẳng định sẽ phụ thuộc vào quá trình tự động hóa cao cấp hoặc những thành tựu kỹ thuật nổi bật.
Hơn nữa, Tesla đã báo cáo lợi nhuận quý 2 tăng 20% mặc dù đã giảm giá xe.
Ngoài ra, cách trả lương cho nhân viên của Tesla và Detroit Three (ba đại công ty đến từ Detroit kể trên) cũng khác nhau. Nhân viên Tesla nhận được quyền mua cổ phiếu không phải là chi phí trực tiếp đối với công ty. Nhân viên UAW nhận được tiền thưởng chia sẻ lợi nhuận.
Bất chấp một số biến động vào năm ngoái trong bối cảnh thương vụ mua X (trước đây gọi là Twitter) của ông Musk và những lo ngại về bảng cân đối kế toán của Tesla, cổ phiếu của Tesla trong năm 2023 vẫn tăng vọt.
Tính từ đầu năm đến nay, cổ phiếu Tesla đã tăng khoảng 140%. Trong 5 năm qua, cổ phiếu của đại công ty xe điện này đã tăng vọt 1,200%.
UAW ban đầu yêu cầu một hợp đồng bốn năm bao gồm tăng lương 40%, tuần làm việc 32 giờ với mức lương 40 giờ, đồng thời khôi phục lương hưu truyền thống và điều chỉnh chi phí sinh hoạt (COLA).
Các công ty đã đưa ra các đề nghị đáp lại. Ví dụ, Stellantis gần đây đã đưa ra mức tăng lương 21%, điều mà ông Fain nói là “không chấp thuận.”
Ông Fain đã sửa đổi yêu cầu tăng lương của UAW lên mức tăng lương trung bình 30%.
Ông Fain nói tại một cuộc họp trực tuyến hôm 17/09: “Mọi thứ đang tiến triển, nhưng diễn ra rất chậm, và chúng ta còn một chặng đường dài phía trước.”
Hồi tháng Bảy, Ford xác nhận rằng công ty sẽ hạ mục tiêu sản xuất xe điện của mình và cảnh báo về tổn thất ngày càng tăng trong bối cảnh việc áp dụng xe điện chậm hơn dự kiến.
Nhà sản xuất xe hơi này ước tính, vào năm 2024, họ sẽ sản xuất xe điện với tốc độ 600,000 chiếc mỗi năm, so với dự báo trước đó là thực hiện mục tiêu này vào cuối năm 2023.
Công ty cũng dự đoán sẽ ghi nhận khoản lỗ hoạt động khoảng 4.5 tỷ USD trong năm nay.
“Quá trình chuyển đổi sang xe điện đang diễn ra, nhưng có thể sẽ mất nhiều thời gian hơn một chút,” ông John Lawler, Giám đốc tài chính của Ford, cho biết trong báo cáo thu nhập quý 2 của công ty. “Quá trình này sẽ diễn ra chậm hơn một chút so với dự đoán của ngành.”
Theo Tổng Giám đốc Ford Jim Farley, yêu cầu của UAW sẽ khiến công ty phá sản.
Ông Farley nói với CNBC: “Quý vị muốn chúng tôi lựa chọn phá sản để trả thêm cho nhân viên của mình.”
Ông Elon Musk so với UAW
Mối quan hệ giữa ông Musk và UAW không hề êm ấm.
Năm 2022, ông Musk, một người phản đối mạnh mẽ nghiệp đoàn, đã thách thức UAW tổ chức một nghiệp đoàn tại công ty của mình.
“Tôi muốn mời UAW tổ chức một cuộc bỏ phiếu thành lập nghiệp đoàn vào thời điểm thuận tiện cho họ,” ông viết trên X, nền tảng được gọi là Twitter vào thời điểm đó. “Tesla sẽ không làm gì để ngăn cản họ.”
Tuy nhiên, những vấn đề giữa Tesla và các nghiệp đoàn bắt nguồn từ năm 2017 khi một nhân viên của Nhà máy Tesla Fremont liên lạc với UAW và phàn nàn về thời gian làm việc kéo dài, lương thấp, và tỷ lệ thương tích cao.
Năm 2018, vị CEO tỷ phú này đã tweet rằng “không có gì ngăn cản đội ngũ Tesla tại nhà máy xe hơi của chúng tôi bỏ phiếu thành lập nghiệp đoàn. Họ có thể làm như vậy vào ngày mai nếu họ muốn.”
“Nhưng tại sao lại phải trả phí nghiệp đoàn và từ bỏ quyền chọn mua cổ phiếu mà chẳng được gì? Hồ sơ an toàn của chúng tôi tốt hơn gấp 2 lần so với khi nhà máy còn có UAW và tất cả mọi người đều được chăm sóc sức khỏe.”
Ủy ban Quan hệ Lao động Quốc gia (NLRB) đã ra lệnh cho ông Musk xóa bài đăng này sau khi kết luận ông và công ty đã có hành vi bất hợp pháp chống lại các nhân viên Mỹ đang cố gắng thành lập nghiệp đoàn.
Chủ tịch Nghiệp đoàn Nhân viên Xe hơi Hoa Kỳ (UAW) Shawn Fain trình bày bên ngoài trụ sở UAW Local 900 đối diện Nhà máy Lắp ráp Ford ở Wayne, Michigan, hôm 15/09/2023. (Ảnh: Matthew Hatcher/AFP qua Getty Images)
Trước cuộc đình công, ông Musk đã viết trên X rằng Tesla trả nhiều hơn UAW, “nhưng kỳ vọng về kết quả công việc cũng cao hơn.”
“Các nhà máy của Tesla và SpaceX có bầu không khí tuyệt vời. Chúng tôi khuyến khích chơi nhạc và giải trí. Điều quan trọng là mọi người mong muốn được đến làm việc!” ông Musk tuyên bố.
“Khá nhiều kỹ thuật viên nhà máy của chúng tôi làm việc trên dây chuyền đã trở thành triệu phú trong vài năm nhờ khoản thưởng bằng cổ phiếu của công ty.”
Ông Fain lập luận rằng các nhân viên ngành xe hơi “đang cố gắng” để “các CEO tham lam và những người tham lam như ông Elon Musk có thể chế tạo thêm tàu hỏa tiễn và tự bắn mình ra vào không gian.”
Ông nói thêm: “Người đi làm ở đất nước này phải quyết định xem họ có muốn có một cuộc sống tốt hơn cho bản thân hay không, thay vì phải cố gắng kiếm từng đồng lương, trong khi những người khác cầm đi chiến lợi phẩm.”
Minh Ngọc biên dịch
