Laura Bicker, BBC News, Hanoi
Tổng thống Joe Biden đã phủ nhận việc Mỹ đang cố gắng ngăn chặn sức ảnh hưởng trên trường quốc tế của Trung Quốc, sau khi ký thỏa thuận lịch sử mới với Việt Nam.
Hơn 50 năm kể từ ngày người lính Mỹ cuối cùng rời Việt Nam, ông Biden đã tới Hà Nội để ký thỏa thuận đưa hai cựu thù xích lại gần nhau hơn bao giờ hết.
Quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện với Việt Nam là bước nâng cấp quan hệ to lớn đối với Mỹ. Đây là cực điểm từ nỗ lực không ngừng nghỉ của Washington trong suốt hai năm qua, nhằm tăng cường quan hệ với Việt Nam – quốc gia được xem là chủ chốt để chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc ở châu Á.
Đó cũng là một thành công không hề nhỏ.
Quan hệ đối tác với Washington là mức quan hệ ngoại giao cao nhất được Việt Nam nới rộng, quốc gia vốn là một trong những bằng hữu lâu đời và trung thành nhất của Trung Quốc.
Ông Biden nói với các phóng viên ở Hà Nội rằng, hành động của Mỹ không phải nhằm kiềm chế hay cô lập Trung Quốc mà nhằm duy trì sự ổn định theo luật lệ quốc tế.
Trả lời câu hỏi của BBC hôm Chủ nhật, ông Biden nói với các phóng viên tại Hà Nội: “Tôi nghĩ chúng ta nghĩ quá nhiều về các điều khoản của Chiến tranh Lạnh. Vấn đề không phải là như vậy. Đó là việc tạo ra sự tăng trưởng và ổn định kinh tế”.
Ông nói: “Tôi muốn thấy Trung Quốc thành công về mặt kinh tế, nhưng tôi muốn thấy họ thành công dựa trên luật lệ”.
Những dấu hiệu về mối quan hệ được cải thiện đã gây khó chịu cho Bắc Kinh, nước gọi đó là bằng chứng rõ ràng hơn về “tâm lý chiến tranh lạnh” của Mỹ.
Nhưng Hà Nội đã suy nghĩ thấu đáo về điều này, Lê Hồng Hiệp từ Viện ISEAS-Yusof Ishak của Singapore cho biết, nói thêm rằng thỏa thuận với Mỹ là “mang tính biểu tượng hơn là thực chất”.
Giấc mơ Việt Nam
Tên gọi này có thể mang tính biểu tượng nhưng mối quan hệ chặt chẽ hơn giữa Mỹ và Việt Nam có thể đồng nghĩa với việc giao thương tốt hơn và ít phụ thuộc hơn vào Trung Quốc.
Việt Nam có lực lượng lao động trẻ và có trình độ học vấn cao. Nước này cũng đã thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp, khiến nó trở nên rất hấp dẫn đối với các nhà đầu tư Mỹ – đặc biệt là những người đang muốn chuyển cơ sở sản xuất của họ ra khỏi Trung Quốc.
Những tên tuổi lớn như Dell, Google, Microsoft và Apple đều đã chuyển một phần chuỗi cung ứng sang Việt Nam trong những năm gần đây. Mỹ cũng coi đây là thị trường đầy hứa hẹn về vũ khí và thiết bị quân sự khi Hà Nội cố gắng bớt đi sự phụ thuộc vào Moscow.
Washington cũng mong muốn giúp Việt Nam trở thành một phần không thể thiếu trong chuỗi cung ứng chất bán dẫn của thế giới và phát triển lĩnh vực điện tử – những lĩnh vực gây tranh cãi khi Mỹ cố gắng hạn chế khả năng tiếp cận công nghệ tiên tiến của Trung Quốc.
NGUỒN HÌNH ẢNH,GETTY IMAGES
Chụp lại hình ảnh,
Tổng thống Joe Biden tới Hà Nội ký thỏa thuận
Tuy nhiên, Việt Nam có thể không coi mối quan hệ đối tác mới với Mỹ là việc chọn phe. Khi nền kinh tế Bắc Kinh chậm lại, mối quan hệ chặt chẽ hơn của Hà Nội với Washington chỉ mang tính thực dụng.
Nguyễn Hữu Phước Nguyên, đồng sáng lập và CEO của Selex Motors, cho biết: “Tôi ở Mỹ được bảy năm, tôi biết về giấc mơ Mỹ và tôi đã có được cơ hội đó. Nhưng tôi nghĩ, mình có một giấc mơ lớn hơn. Giấc mơ Việt Nam”.
Phước Nguyên đang đứng trong nhà máy của công ty và chỉ vào dây chuyền sản xuất xe tay ga điện tử của mình.
Nguyên đã bắt đầu kinh doanh cách đây 5 năm. Hiện anh đã có hợp đồng với các hãng giao hàng lớn từ Grab cho đến Lazada.
Anh lớn lên ở một ngôi làng nhỏ ở miền Trung Việt Nam, nơi không có điện. Trong cuộc đời của mình, anh đã chứng kiến đất nước mình phát triển từ một trong những nước nghèo nhất thế giới trở thành một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất ở châu Á.
“Tôi muốn góp phần xây dựng một Việt Nam thịnh vượng và bền vững, tận dụng tối đa các cơ hội và tiềm năng của mình. Chúng ta đã bỏ lỡ rất nhiều cơ hội. Nhưng tôi cảm thấy đây là thời điểm thích hợp và chúng ta là thế hệ phù hợp để biến điều đó thành hiện thực.”
Trong khi anh nói chuyện, các ông chủ của một công ty giao hàng Trung Quốc đang chờ đợi để bàn về một thỏa thuận. Đồng hành với chúng tôi còn có các nhân viên Bộ Ngoại giao – theo sát BBC trong chuyến tác nghiệp hiếm hoi của BBC ở Việt Nam.
NGUỒN HÌNH ẢNH,BBC/ DANNY BULL
Chụp lại hình ảnh,
Ông Nguyễn Hữu Phước Nguyên, đồng sáng lập và CEO Selex Motors
Đó là dấu hiệu rõ ràng về thách thức mà ông Biden sẽ phải đối mặt, tung hứng giữa lợi ích chiến lược với việc bảo vệ nhân quyền và tự do.
Theo Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, những người chỉ trích chính phủ Việt Nam phải đối mặt với sự đe dọa, sách nhiễu và bỏ tù.
Đảng Cộng sản đang kiểm soát các phương tiện truyền thông và nhà nước kiểm duyệt tất cả các cơ quan in ấn và phát sóng.
Sân sau của Trung Quốc
Nhưng ông Biden có thể nhìn sang hướng khác bởi vì có rất nhiều điều quan trọng đang phụ thuộc vào điều này đối với Washington.
Thắng lợi lớn nhất là mối quan hệ hợp tác này đặt nó ở sân sau của Bắc Kinh.
Chính quyền Biden đã làm việc cật lực để thuyết phục được Hà Nội. Ông Biden đã cử phó tổng thống, ngoại trưởng, bộ trưởng quốc phòng và những quan chức khác đến để lấy lòng Việt Nam trong hai năm qua. Tàu sân bay Mỹ cũng ghé cảng Việt Nam.
Jake Sullivan, cố vấn an ninh quốc gia Nhà Trắng, cho biết trong cuộc họp ngắn trước chuyến thăm của ông Biden: “Điều đó phản ánh vai trò dẫn đầu của Việt Nam trong mạng lưới quan hệ đối tác ngày càng tăng của chúng tôi ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương khi chúng tôi hướng tới tương lai”.
“Mạng lưới quan hệ đối tác” trên khắp châu Á chắc chắn đã phát triển trong vài tháng qua. Washington đã đàm phán về việc sử dụng bốn căn cứ quân sự mới ở Philippines và đáng chú ý là họ đã đạt được thỏa thuận ba bên với các đồng minh đối địch nhau ở Đông Á là Nhật Bản và Hàn Quốc.
Ngay cả việc đưa những nhà lãnh đạo cùng ngồi một bàn đã là điều tưởng chừng như không thể. Mỹ cũng đã ký các hiệp định an ninh ở Thái Bình Dương với Quần đảo Solomon.
Tiến sĩ John Hemmings, giám đốc cấp cao của Chương trình Chính sách An ninh và Đối ngoại Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tại Diễn đàn Thái Bình Dương, cho biết tốc độ của chính sách ngoại giao này dường như đã “làm cho Trung Quốc phải kinh ngạc”.
Tiến sĩ Hemmings nói: “Bắc Kinh có lẽ đã không nhận ra rằng Washington sẽ tận dụng những thành công này nhanh đến mức nào”. “Washington không muốn nói rằng mình đang trong Chiến tranh Lạnh. Thay vào đó, họ đang đưa ra lời kêu gọi đối với các nước có nền dân chủ tự do hoặc những nước đang bị đe dọa về chủ quyền. Cách tiếp cận hai đầu này đang trở nên hấp dẫn hơn đối với khu vực”.
Việt Nam cũng có thể gửi một phát súng cảnh cáo tới Bắc Kinh nếu Bắc Kinh tiếp tục xâm phạm các tuyên bố chủ quyền của mình ở Biển Đông.
Mới tuần trước, truyền thông nhà nước đưa tin ngư dân Việt Nam tường thuật rằng một tàu tuần duyên Trung Quốc đã bắn vòi rồng vào tàu của họ gần quần đảo Hoàng Sa đang tranh chấp.
NGUỒN HÌNH ẢNH,GETTY IMAGES
Chụp lại hình ảnh,
Lực lượng lao động trẻ của Việt Nam biến nơi này thành trung tâm sản xuất thay thế Trung Quốc
Nhưng Việt Nam không muốn cắt đứt quan hệ với Trung Quốc để sang làm bạn với Mỹ, ông Lê Hồng Hiệp nói.
Ông nói thêm: “Theo tính toán của Việt Nam, việc tăng cường quan hệ với Hoa Kỳ sẽ không dẫn đến việc làm xấu quan hệ với Trung Quốc. Chúng tôi đã thấy một số dấu hiệu cho thấy Việt Nam thậm chí có thể sẽ sớm tiếp đón Chủ tịch Tập Cận Bình”.
Hà Nội chắc chắn đã có động thái để chặn trước phản ứng của Trung Quốc. Trước chuyến thăm của ông Biden, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng đã tới biên giới Trung Quốc, gặp đại sứ Trung Quốc và ca ngợi tình hữu nghị giữa hai nước.
Alexander Vuving, giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh Châu Á Thái Bình Dương, cho biết: “Không nước thứ ba nào muốn chọn phe trong cuộc cạnh tranh giữa hai đại cường, nhưng hầu hết các nước trong khu vực đều rất cần sự hợp tác quốc tế trong nhiều lĩnh vực quan trọng cho sự thịnh vượng và an ninh của họ”.
Ông nói thêm: “Tận dụng những nhu cầu này của các nước trong khu vực là chìa khóa cho các cường quốc đua tranh với nhau”.
Nhưng không còn nghi ngờ gì nữa, Mỹ và Việt Nam đã trở thành những bằng hữu tốt hơn khi Washington chiêu mộ được nhiều đồng minh hơn ở châu Á.
Các cuộc thăm dò cho thấy Mỹ rất được ca tụng ở Việt Nam. Nỗi kinh hoàng của một trong những cuộc chiến tranh tàn khốc nhất thế kỷ 20 không bị lãng quên, nhưng sự tin tưởng lẫn nhau đã tăng lên kể từ khi quan hệ ngoại giao được bình thường hóa vào năm 1995.
Cả hai nước đã hợp tác để giúp tìm kiếm hài cốt binh sĩ Mỹ mất tích trong chiến tranh và Washington cũng hỗ trợ Việt Nam xác định hài cốt binh sĩ của mình.
Và mỗi năm có hàng chục nghìn sinh viên Việt Nam sang Mỹ du học và điều đó đã trợ giúp cho con đường hòa giải.
NGUỒN HÌNH ẢNH,BBC/ LINDLE MARKWELL
Chụp lại hình ảnh,
Lương Hồng Dương tin tưởng hợp tác với Mỹ sẽ cải thiện tiền đồ của Việt Nam
“Chúng tôi là sinh viên HUST, chúng tôi xán lạn, chúng tôi trẻ, chúng tôi có sự mạnh mẽ”, một nhóm sinh viên hô vang khẩu hiệu tại Đại học Bách khoa Hà Nội, dưới sự giám sát của các nhân viên chính phủ đi theo hộ tống BBC.
Ở một nơi khác, một chàng trai trẻ đã lấy một cây đàn guitar và chơi một bài hát nổi tiếng của Việt Nam về việc trân trọng những gì mình đang có.
“Các hãng công nghệ Hàn Quốc, Nhật Bản đang đổ tiền vào Việt Nam để phát triển các trung tâm công nghệ, giờ đến Mỹ”, Lương Hồng Dương, sinh viên năm thứ hai, cho biết.
“Tôi có thể thấy trong tương lai Việt Nam sẽ trở thành một Thung lũng Silicon khác của Mỹ và mọi người sẽ đến đây làm việc. Tôi rất nóng lòng chờ đợi điều đó xảy ra”.
(Theo BBC)
