Thái tử của Ả-rập Xê-út Mohammed bin Salman và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy bắt tay trước cuộc họp thượng đỉnh của Liên đoàn Ả-rập tai Jeddah, Ả-rập Xê-út ngày 19/5/2023.
Ukraine và các đồng minh đặt mục tiêu huy động sự ủng hộ toàn cầu cho kế hoạch hòa bình trong các cuộc đàm phán cuối tuần này do Ả Rập Xê-út chủ trì nhưng vẫn còn một câu hỏi đặt ra là liệu Trung Quốc có tham gia hay không.
Các nhà ngoại giao Ukraine và phương Tây hy vọng cuộc gặp tại Jeddah của các cố vấn an ninh quốc gia và các quan chức cấp cao khác từ khoảng 40 quốc gia sẽ nhất trí các nguyên tắc chính làm cơ sở cho bất kỳ giải pháp hòa bình nào nhằm chấm dứt cuộc chiến của Nga ở Ukraine.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy hôm 2/8 nói ông hy vọng sáng kiến này sẽ dẫn đến một “hội nghị thượng đỉnh hòa bình” của các nhà lãnh đạo từ khắp nơi trên thế giới vào mùa thu này để ủng hộ các nguyên tắc, dựa trên công thức 10 điểm của ông, cho một giải pháp hòa bình.
Các quan chức Ukraine, Nga và quốc tế nói rằng không có triển vọng đàm phán hòa bình trực tiếp giữa Ukraine và Nga vào lúc này, khi chiến tranh tiếp tục ác liệt và Kyiv tìm cách giành lại lãnh thổ thông qua một cuộc phản công.
Các quan chức cho biết cả cuộc họp ở Jeddah – dự kiến sẽ bắt đầu vào ngày 4/8, với các cuộc thảo luận chính vào 5/8 và 6/8 – cũng như hội nghị thượng đỉnh hòa bình sẽ không có sự tham gia của Nga.
Thay vào đó, Ukraine đặt mục tiêu trước tiên là xây dựng một liên minh hỗ trợ ngoại giao lớn hơn cho tầm nhìn hòa bình bên ngoài nhóm cốt lõi là những nước ủng hộ phương Tây bằng cách tiếp cận với các quốc gia Nam bán cầu như Ấn Độ, Brazil, Nam Phi và Thổ Nhĩ Kỳ.
Ông Ihor Zhovkva, cố vấn ngoại giao chính của ông Zelenskyy, ngày 3/8 nói với Reuters: “Một trong những mục tiêu chính của vòng đàm phán này là cuối cùng sẽ khắc phục được cách hiểu chung về nội dung nguyên tắc 10 điểm”.
10 điểm bao gồm kêu gọi khôi phục hoàn toàn toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, rút quân Nga hoàn toàn, bảo vệ nguồn cung cấp lương thực và năng lượng, an toàn hạt nhân và trả tự do cho tất cả các tù nhân.
Nhưng các quan chức phương Tây thừa nhận sáng kiến này chỉ có thể gây áp lực hạn chế lên Moscow mà không có Trung Quốc, quốc gia duy trì quan hệ kinh tế và ngoại giao chặt chẽ với Nga và từ chối các lời kêu gọi quốc tế lên án cuộc xâm lược Ukraine.
Các quan chức ngày 3/8 nói không rõ liệu các quan chức Trung Quốc có tham gia các cuộc đàm phán ở Jeddah hay không – trực tiếp hay qua hội nghị video. Trung Quốc đã được mời tham dự vòng đàm phán trước đó ở Copenhagen vào cuối tháng 6 nhưng đã không tham dự.
“Tôi nghĩ điều quan trọng là không chỉ Ấn Độ, Brazil và các đối tác quan trọng khác tham gia mà cả Trung Quốc cũng ngồi vào bàn và thực sự nói chuyện hòa bình”, một quan chức cấp cao của Ủy ban châu Âu giấu tên cho biết.
Ông Zhovkva nói đại sứ Trung Quốc tại Ukraine đã tham dự các cuộc họp ở Kyiv về sáng kiến hòa bình và Ukraine đang làm việc để có sự tham gia của Trung Quốc tại Jeddah.
“Thiệp mời ở trên bàn,” ông nói.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc không trả lời trực tiếp khi được Reuters hỏi liệu Trung Quốc có tham gia cuộc họp hay không.
“Trung Quốc sẵn sàng hợp tác với cộng đồng quốc tế để tiếp tục đóng vai trò mang tính xây dựng trong việc làm dịu tình hình”, Bộ này cho biết.
Thỏa thuận ngũ cốc
Để tìm cách thuyết phục các nước Nam bán cầu, các quan chức phương Tây cho biết họ sẽ nhấn mạnh rằng giá lương thực đã tăng vọt kể từ khi Nga rút khỏi thỏa thuận cho phép vận chuyển ngũ cốc của Ukraine qua Biển Đen một cách an toàn và thực hiện một loạt không kích vào các cơ sở cảng của Ukraine.
“Chúng tôi chắc chắn sẽ đưa ra quan điểm này mạnh mẽ và rõ ràng,” quan chức của Ủy ban châu Âu cho biết.
Ả-rập Xê-út không bình luận công khai về các cuộc đàm phán sắp tới nhưng các quan chức Ukraine và phương Tây cho biết quyết định tổ chức cuộc họp của nước này phản ánh mong muốn của Riyadh đóng vai trò ngoại giao nổi bật trong nỗ lực giải quyết xung đột.
Ả Rập Xê-út, cùng với Thổ Nhĩ Kỳ, đã đóng vai trò hòa giải trong một cuộc trao đổi tù nhân lớn giữa Ukraine và Nga vào tháng 9 năm ngoái.
Ông Zelenskyy đã tham dự hội nghị thượng đỉnh của Liên đoàn Ả Rập tại Ả Rập Xê-út vào tháng 5 năm nay, tại đó Thái tử Ả Rập Xê-út Mohammed bin Salman bày tỏ sẵn sàng làm trung gian hòa giải trong cuộc chiến.
Một quan chức cấp cao thứ hai của EU cho biết Ả-rập Xê-út đã vươn tới “những khu vực trên thế giới mà các đồng minh cổ điển (của Ukraine) không dễ tiếp cận.”
Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ Jake Sullivan dự kiến sẽ đại diện cho Hoa Kỳ tại các cuộc đàm phán này.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Matt Miller nói: “Đây vẫn là bước khởi đầu của quá trình.” “Hãy nhớ rằng, vẫn còn đang giao tranh ở Ukraine.”
Khi được hỏi về các cuộc đàm phán, phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov nói Nga cần hiểu rõ mục tiêu đàm phán và những gì sẽ được thảo luận. (Theo VOA)
