Nụ cười yếu ớt và đôi mắt gây ám ảnh của nhân vật chính đã mê hoặc bao người trong nhiều thế kỷ. Kể từ cuối những năm 1400 đến nay, chưa có bức tranh nào được biết đến nhiều như ‘Mona Lisa’.
Các nghệ sĩ cũng như những người yêu nghệ thuật đã dành thời gian, công sức nghiên cứu bức tranh Mona Lisa, nỗ lực tìm hiểu điều gì khiến tác phẩm hội họa này quá nổi tiếng, kể cả so với phần còn lại của chính họa sĩ tạo ra nó.
Sự ra đời của Mona Lisa
Mona Lisa là một bức tranh sơn dầu theo phong cách hiện thực của danh họa Leonardo da Vinci. Ông là một trong những họa sĩ, kiến trúc sư và nhà phát minh lỗi lạc nhất của thời kỳ Phục hưng.
Dù vậy, Leonardo da Vinci không được học hành chính thức trước khi tập đọc, viết và làm toán cơ bản. Cha ông nhanh chóng nhận thấy khả năng của con trai mình. Khi Leonardo da Vinci lên 15 tuổi, ông được cho học việc với nhà điêu khắc kiêm họa sĩ Andrea del Verrocchio.
Leonardo da Vinci trải qua một thập kỷ rèn luyện dưới sự hướng dẫn của Verrocchio, mặc dù tài năng của ông bộc lộ khi 20 tuổi.
Danh họa bắt đầu vẽ các bức chân dung tại Florence sau khi Pháp xâm lược Milan vào năm 1499, một trong số đó ông gọi là La Gioconda – bức tranh kích thước 21 x 31 inch về sau nổi tiếng với tên gọi Mona Lisa.
Sau nhiều năm giảng dạy ở Italy, Leonardo da Vinci chuyển đến Pháp khi Vua Francis I phong cho ông danh hiệu “Họa sĩ, Kỹ sư và Kiến trúc sư hàng đầu cho Nhà vua”. Học trò và cũng là người bạn thân Francesco Melzi, đồng hành với ông kể từ đó đến cuối đời.
Tuy nhiên, chỉ 3 năm sau, Leonardo da Vinci mất ở tuổi 67, ông được chôn cất gần nhà thờ cung điện Saint-Florentin. Melzi thừa kế tất cả tài sản của danh họa và kết hôn sau đó.
Nổi tiếng theo cách khó hiểu
Năm thế kỷ sau khi Leonardo da Vinci vẽ Mona Lisa, bức chân dung được treo sau tấm kính chống đạn trong Bảo tàng Louvre (Pháp), thu hút hàng nghìn khán giả chen lấn mỗi ngày. Thế nhưng, khi nhìn cận cảnh bức tranh nổi tiếng nhất thế giới, không ít người cảm thấy bối rối.
Nhân vật trong tranh ăn mặc giản dị, áo choàng sẫm màu, không đeo trang sức. Người ta đã bàn luận nhiều về nụ cười và ánh mắt của Mona Lisa, nhưng người xem vẫn phải tự hỏi tất cả sự nổi tiếng xung quanh bức tranh là về điều gì.
Cùng với bí ẩn về danh tính của nhân vật nguyên mẫu cho tác phẩm và vẻ ngoài khó hiểu của bà, lý do khiến bức tranh trở nên nổi tiếng là câu hỏi cực kỳ hóc búa.
Nhiều giả thuyết được đặt ra song những lập luận thuyết phục nhất khẳng định không có một lời giải thích thỏa đáng nào. Danh tiếng của Mona Lisa là kết quả của nhiều tình huống ngẫu nhiên kết hợp với sức hấp dẫn vốn có của một tác phẩm do Leonardo da Vinci tạo nên.
Một trong những nguyên nhân được đề cập nhiều nhất là sự kiện Mona Lisa bị đánh cắp. Vụ trộm xảy ra năm 1911 và sự điên cuồng của giới truyền thông khiến bức tranh được chú ý trên toàn thế giới.
Khi tin tức về vụ án được công bố vào ngày 22/8 năm đó, nó gây chấn động ngay lập tức. Mọi người đổ xô đến Bảo tàng Louvre, thẫn thờ nhìn vào khoảng trống nơi bức tranh từng được treo. Giám đốc phụ trách mảng tranh của bảo tàng từ chức, cáo buộc về một trò lừa bịp xuất hiện khắp các mặt báo. Thậm chí, danh họa đương thời Pablo Picasso bị bắt như một nghi phạm.
Hai năm sau, bức tranh được tìm thấy tại Italy. Một nhà buôn tranh ở Florence báo cho chính quyền địa phương về việc một người đàn ông liên hệ để bán bức Mona Lisa.
‘Mona Lisa’ đáng giá bao nhiêu?
Theo The Cold Wire, tuyệt tác Mona Lisa được bảo hiểm với giá 100 triệu USD vào năm 1962, tương ứng với mức 870 triệu USD ngày nay.
Dù có suy đoán về mức giá của Mona Lisa, Bảo tàng Louvre và chính phủ Pháp luôn coi tác phẩm nghệ thuật này là một kho báu vô giá, không thể bán đi theo cách bình thường.
Trong khi bức Mona Lisa có thể không bao giờ xuất hiện trên thị trường, nhiều tác phẩm khác của Leonardo da Vinci đã được định giá cao khó tin. Vào năm 2017, Bảo tàng Louvre ở Abu Dhabi đã mua bức Salvator Mundi, tác phẩm được danh họa sáng tác vào khoảng năm 1500, với giá kỷ lục 475,4 triệu USD và bắt đầu trưng bày từ năm 2020.
Bảo tàng này tiếp tục tìm kiếm những tác phẩm quý hiếm, bổ sung vào bộ sưu tập mới của mình trong bối cảnh Abu Dhabi muốn thu hút thêm khách du lịch ghé thăm.
Khi Bảo tàng Gallerie dell’Accademia của Italy cho Louvre mượn bức phác họa Người Vitruvian của Leonardo da Vinci để trưng bày tại Louvre’s da Vinci, các quan chức nước này đặt ra mức giá bảo hiểm 1,1 tỷ USD.
Khi hàng triệu người vẫn đổ xô đến Paris để xem bức tranh nổi tiếng nhất thế giới, Mona Lisa mang đến lợi ích kinh tế khổng lồ cho Pháp. Không chỉ dừng lại ở số tiền thu được từ bán vé, đó còn là công việc kinh doanh xung quanh như khách sạn, địa điểm ăn uống, các nhu yếu phẩm cơ bản.
Khi doanh nhân Stéphen Distinguin đề nghị chính phủ Pháp bán bức Mona Lisa với giá 54,5 tỷ USD, các nhà phê bình ước tính chỉ cần 17 năm, tác phẩm có thể tạo ra lợi nhuận nhiều hơn con số đó.
Nguyễn Hiếu (Theo Britannica, The Cold Wire)
