Nguồn hình ảnh, Reuters – Ông chủ Wagner, Yevgeny Prigozhin trên đường rời thành phố Rostov-on-Don của Nga vào ngày 24/06
Trong trọn một ngày dài của tháng Sáu, thủ lĩnh tập đoàn lính đánh thuê khét tiếng của Nga, Yevgeny Prigozhin công khai nổi loạn, phát động một đoàn xe bọc thép tiến về Moscow và chất vấn quyền lực của Tổng thống Nga Putin.
Tổng thống Nga thậm chí cáo buộc cựu đồng minh là tạo phản, tiến hành nổi loạn có vũ trang và “đâm sau lưng quốc gia của chúng ta”.
Nhưng đến cuối ngày thứ Bảy 24/06, ông chủ của Wagner, Prigozhin đã dừng cuộc nổi loạn và ra lệnh các chiến binh rút về căn cứ.
“Trong 24 giờ qua, chúng ta đã tiến được 200 km về phía Moscow. Trong thời gian này, chúng ta đã không phải đổ một giọt máu nào của binh sĩ,” ông tuyên bố.
24 giờ hỗn loạn, và vẫn còn nhiều điều chúng ta chưa biết đến.
Ông chủ Wagner lên kế hoạch đảo chính?
Prigozhin khẳng định đây là “một cuộc diễu hành vì công lý”, không phải là một cuộc đảo chính. Dù là gì thì cuộc nổi loạn này đã kết thúc rất nhanh chóng.
Trong hàng tháng qua, ông Prigozhin đã đóng một vai trò rất quan trọng trong chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraine, tuyển hàng ngàn chiến binh cho tập đoàn lính đánh thuê Wagner của mình, chủ yếu từ các nhà tù của Nga.
Ông ta đã từ lâu có công khai bày tỏ sự giận dữ với những thủ lĩnh quân sự Nga trong cuộc chiến tranh Ukraine, nhưng lại chuyển sang nổi dậy công khai khi phía Nga muốn lực lượng của Prigozhin phải nằm dưới sự lãnh đạo của họ trước ngày 01/07.
Các chiến binh của Wagner đã vượt từ những khu vực bị Nga chiếm ở miền đông Ukraine sang thành phố rộng lớn Rostov-on-Don của Nga ở miền nam, sau đó di chuyển lên tuyến đường chính thông qua Voronezh, hướng đến Moscow.
Có cảm giác như đây là khoảnh khắc định hình cuộc xâm lược kéo dài 16 tháng qua của Nga nhằm vào Ukraine. Thế nhưng khi đoàn xe của Wagner hướng về phía bắc, thì xuất hiện tin tức về một thỏa thuận, lạ kỳ là do Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko làm trung gian.
Ít người tin rằng câu chuyện lại có thể đơn giản như vậy, thế nhưng nếu Điện Kremlin là đúng thì đây có thể là sự kết thúc vai trò của Prigozhin trong cuộc chiến tranh này và cả tại chính nước Nga.
Ông ta đã hướng về phía Belarus và sẽ không bị đối mặt với cáo buộc hình sự, Điện Kremlin cho biết. Các chiến binh của Wagner đã được hứa hẹn về một lệnh ân xá. Nhưng cuộc nổi loạn này hoàn toàn không đổ máu? Không rõ về thông tin có ít nhất một trực thăng quân sự đã bị bắn hạ.
Và điều này đã khiến Vladimir Putin phải đối mặt một vấn đề mới.
Wagner và các tướng lĩnh quân sự của Nga
Prigozhin đã giận dữ và lên tiếng chửi rủa trong hàng tháng qua nhằm vào Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu và thủ lĩnh lực lượng quân sự Valery Gerasimov về việc đã không cung cấp đủ trang thiết bị và đạn dược cho các chiến binh đánh thuê của ông ta.
Khi Tổng thống Putin ủng hộ thời hạn chót của họ về việc đưa tất cả các nhóm binh sĩ đánh thuê tại Ukraine ký các hợp đồng với bộ quốc phòng, Prigozhin đã bác bỏ, xem đây là sự thách thức nhằm vào tầm ảnh hưởng của ông ta.
Trong một phát biểu đả kích dài vào ngày 23/06, ông ta nói với Nga rằng toàn bộ sự biện minh cho cuộc chiến tranh tại Ukraine là dối trá và thuần túy chỉ là sự biện minh cho “một nhóm nhỏ những kẻ đê hèn” để tự nâng bệ cho chính mình, đánh lừa công chúng và tổng thống.
Khi đó là một sự leo thang đáng kể trong tranh cãi của đôi bên.
Chụp lại hình ảnh,
Prigozhin đã lên tiếng chửi rủa công khai nhằm vào giới lãnh đạo quân sự Nga
Prigozhin đã cáo buộc quân đội Nga tiến hành một cuộc tấn công chết chóc nhằm vào binh sĩ của ông tại Ukraine. Quân đội Nga đã bác bỏ việc tiến hành tấn công và video mà ông ấy trưng ra làm bằng chứng thì không hé lộ được điều gì.
Vào cuối ngày thứ Sáu 23/06, ông ta tuyên bố một “cuộc diễu hành vì công lý” đang diễn ra.
“Có 25.000 chiến binh của chúng tôi và chúng tôi sẽ tìm ra lý do tại sao có sự hỗn loạn như vậy tại quốc gia này,” Prigozhin tuyên bố. “Mọi người ai muốn, hãy cùng tham gia với chúng tôi.”
Tướng Sergei Surovikin, Phó Tổng tư lệnh Nga lực lượng tại Ukraine đã kêu gọi Prigozhin lùi bước và tuân theo sự lãnh đạo của Tổng thống Nga Putin.
Đem lực lực lượng xuyên biên giới đến thành phố Rostov-on-Don trong đêm, ông ta tuyên bố đã kiểm soát được đầu não quân sự trong cuộc chiến tranh Ukraine, và những video cho thấy những chiến binh của Wagner xuất hiện ở trung tâm thành phố, rõ ràng không gặp sự kháng cự nào.
Trước buổi sáng ngày thứ Bảy 24/06, ông ta tuyên bố: “Chúng ta đã bên trong tổng hành dinh [quân sự].” Thành phố này, ông ta tuyên bố sau đó, đã bị chiếm “mà không tốn một phát súng”.
Cơ quan an ninh Nga, FSB sau đó đã mở một vụ án hình sự. Toàn bộ thủ đô Moscow bị đặt trong tình trạng báo động theo “một chế độ hoạt động chống khủng bố” nghiêm ngặt, cũng như tại thành phố Voronezh, nằm ở nửa đường trên tuyến M4 hướng từ thành phố Rostov.
Bài phát biểu trên truyền hình của Putin
Vào sáng ngày thứ Bảy 24/06, trong phong thái cứng rắn và cương quyết, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã có bài phát biểu năm phút trên truyền hình nhà nước và kêu gọi đoàn kết.
“Điều chúng ta đang đối mặt chính xác là một sự bội phản,” ông nói với toàn thể quốc gia. Không nêu tên cựu đồng minh, Putin nói những kẻ đứng đằng sau cuộc nổi loạn đã phản bội nước Nga và sẽ phải có câu trả lời cho điều này.
Prigozhin nhanh chóng phản bác đã phản bộ quốc gia, và sau đó tiếp tục chỉ trích tổng thống Nga là “sai lầm sâu sắc”.
Cho đến thời điểm này, Prigozhin chưa bao giờ bày tỏ sự giận dữ trực tiếp nhằm vào Putin.
Nhưng sự so sánh mỉa mai của ông ta đến “người ông vui vẻ” được nhiều người xem là sự chỉ trích gián tiếp. Hồi tháng rồi, ông ta đã đặt câu hỏi là làm sao Nga có thể chiến thắng nếu hóa ra “người ông này hoàn toàn là một kẻ đê tiện”.
Những hàng xe bọc thép của tập đoàn Wagner nhanh chóng xuất hiện hướng trên đường qua vùng Voronezh và hướng xa hơn về phía bắc đến Lipetsk.
Một kho xăng đã bị đốt cháy từ “một cuộc không kích ở Voronezh”, mặc dù chưa rõ lý do vì sao.
Sự thống trị của Putin bị thách thức?
Prigozhin rõ ràng nói ông ta không thách thức cuộc chiến tranh của Nga nhằm vào Ukraine, khi chỉ có “những tên hề” đang chịu trách nhiệm.
Ông ta cũng duy trì lập trường là không thách thức sự lãnh đạo của Tổng thống Nga, mặc dù ông ta đe dọa hướng về Moscow nếu các yêu cầu quân sự của mình không được đáp ứng.
Trong một vài giờ, Vladimir Putin trông có vẻ như một nhà lãnh đạo bị mất kiểm soát trong một tình huống diễn biến quá nhanh.
Sau đó, vào tối ngày thứ Bảy 24/06, xuất hiện tuyên bố từ Tổng thống Belarus, Alexander Lukashenko, một đồng minh thân cận khác của Putin, về một thỏa thuận.
Prigozhin sẽ rời đi và đến Belarus và không bị cáo buộc hình sự. Ông ta sau đó được thấy rời khỏi Rostov trong xe ô tô.
Các chiến binh Wagner của ông ta sẽ không bị truy tố và những người nào muốn có thể ký hợp đồng với Bộ quốc phòng Nga.
Chuyện này đưa Putin đến đâu?
Nhìn bên ngoài, thì Putin trông có vẻ bị suy yếu, bị Prigozhin lấn lướt và vị tổng thống một quốc gia bị xảy ra nổi loạn trong 24 giờ.
Dựa vào sự cứu giúp từ một lãnh đạo từ Belarus cũng là điều không mấy hay ho. Chính nước Nga đã hậu thuẫn ông Lukashenko khi ông ta vấp phải làn sóng biểu tình phản đối lớn khiến quốc gia rơi vào tê liệt vào năm 2020, sau cuộc bầu cử được cho là gian lận.
Cố vấn Tổng thống Ukraine nói Putin đã bị làm cho bẽ mặt.
Nhưng cũng có quan điểm khác, người Nga hiện nay nhìn thấy sự thay thế Putin trong vai trò tổng thống và trong một vài giờ, nước Nga như rơi vào tình trạng vô chính phủ.
Quân đội Nga đã tìm cách đưa lực lượng gồm 25.000 lính đánh thuê Wagner, vốn có nguy cơ nổi loạn này, vào tầm kiểm soát.
Nếu tình hình vẫn diễn tiến như vậy, thì nhà lãnh đạo gây rối, Yevgeny Prigozhin sẽ bị gạt qua bên rìa (BBC).
