Lê Tây Sơn
Tiểu bang California với nền kinh tế lớn nhất và đông dân nhất Hoa Kỳ thừa nhận mục tiêu năng lượng xanh vẫn còn nhiều rào cản. Tại sao?
Kế hoạch hạn chế nhiên liệu hóa thạch như than đá và dầu hỏa của California sẽ tiến triển tốt, nếu người ta… không cần đến nó vào mùa Hè. Còn nếu cần, những khó khăn trong việc thực thi mục tiêu xanh sẽ bộc lộ. Tổng thống Joe Biden và đảng Dân chủ thường tuyên bố việc thay thế nhiên liệu hóa thạch bằng các nguồn năng lượng sạch sẽ là một chiến thắng cho nền kinh tế Mỹ. Năm ngoái, Tổng thống Biden nhấn mạnh trong bài phát biểu trước các CEO công ty: “Năng lượng thay thế sẽ không làm tổn hại đến lợi nhuận của bạn!”.
Nhiều người chưa tin lắm về nhận xét này; và nay California đang ngầm thừa nhận điều… ngược lại. Trên thực tế, năng lượng xanh là một gánh nặng đối với lợi nhuận của các công ty tham gia, đến mức ngay cả ở California, khu vực địa lý bị ám ảnh bởi khí hậu nhất nước Mỹ, giới chính trị gia vẫn không thể thuyết phục các doanh nghiệp cùng chung tay thực hiện những chương trình xanh. Adam Beam viết trên AP: “Chiến dịch của Golden State chống lại nhiên liệu hóa thạch sẽ phát huy hiệu quả rất tốt nếu California không có… mùa Hè!”.
Nhưng mùa Hè vẫn có, trời nóng lên và tất cả mọi người đều đồng loạt bật máy điều hòa. Đó là những thời điểm mà California gần như cạn kiệt điện, nhất là vào đầu buổi tối khi điện từ năng lượng Mặt trời và điện gió không đủ bù lượng điện tiêu thụ tăng. Thống đốc Gavin Newsom (Dân chủ) hiện ở nhiệm kỳ thứ hai và được nhiều người xem là ứng cử viên tổng thống tương lai, khẳng định rằng California sẽ “trung hòa hết carbon” vào năm 2045. Nhưng mục tiêu này thường bị chế giễu mỗi khi Hè về.
Để tránh cắt điện luân phiên, các quan chức quản lý năng lượng của tiểu bang phải bật động cơ diesel khổng lồ (máy phát điện để bù đắp khẩn cấp sự thiếu hụt năng lượng). Thiếu điện nghiêm trọng bộc lộ rất rõ những năm gần đây. Nay, Newsom muốn hóa giải vấn đề bằng cách mua một lượng lớn năng lượng tái tạo (renewable energy) để giúp duy trì liên tục hoạt động của các bóng đèn.
Ý tưởng là dùng hỗ trợ của công quỹ để thuyết phục các công ty tư nhân xây dựng thêm các nhà máy điện quy mô lớn dùng địa nhiệt và gió mạnh bờ biển, loại điện mà các công ty cung cấp điện không mua vì quá đắt và mất quá nhiều thời gian để xây dựng. Nay, Newsom hy vọng rằng trợ cấp của chính quyền sẽ làm thay đổi tư duy này.
Thực tế cho thấy, nếu mùa Hè vẫn còn nóng, năng lượng xanh sẽ tiếp tục đắt vì thiếu. Chi phí cao cho điện sạch không phải là điều ngạc nhiên. Trước nay, các chính trị gia của tiểu bang và liên bang luôn ưu ái trợ cấp cho các dự án năng lượng thay thế từ nhiều thập niên qua. Nếu những nguồn năng lượng như vậy thực sự mang lại lợi ích kinh tế, các doanh nghiệp và người tiêu dùng sẽ chấp nhận chúng mà không cần sự can thiệp của chính quyền. Tuy nhiên, ngay cả sau đợt trợ giá mang tính lịch sử của Tổng thống Biden (tốn nhiều hơn gấp đôi so với ước tính ban đầu), nghị sự “xanh, sạch, đẹp” vẫn không suôn sẻ hơn.
Trên hóa đơn tiền điện, dân California sẽ phải trả tiền thêm cho lượng điện bổ sung mà tiểu bang mua thông qua khoản chi ngân sách mới (vẫn chưa có con số chính thức). Newsom thừa nhận rằng người dân California sẽ trả nhiều tiền hơn nếu muốn có điện xài liên tục nhưng không tiết lộ họ sẽ phải trả thêm bao nhiêu để ông hoàn thành kế hoạch năng lượng của mình.
Những người ủng hộ tin là California đang ở một vị trí đắc địa để thử một kế hoạch như vậy. Năm 2022, năm công ty sản xuất điện gió đã chi hơn $750 triệu để thuê các khu vực ngoài khơi bờ biển California cho các dự án điện gió mới. Theo Alex Jackson, giám đốc Hiệp hội Năng lượng Sạch Hoa Kỳ (American Clean Power Association), các dự án mới có thể sản xuất gần 5 gigawatt điện, đủ để cho hơn 3.5 triệu ngôi nhà. Nếu được chấp thuận, bước tiếp theo là xin giấy phép và xây dựng các turbin gió và cơ sở hạ tầng cần thiết để vận chuyển điện lên lưới.
Sẽ dễ dàng hơn cho năm công ty nếu họ bán toàn bộ điện cho chính quyền thay vì bán từng phần cho nhiều công ty cung cấp điện. Người dân có thể thắc mắc tại sao bất kỳ doanh nghiệp nào cũng muốn bán cho một người mua, thay vì để nhiều khách hàng đấu thầu mua điện. Những người đóng thuế có thể mệt mỏi với các khoản hỗ trợ từ ngân sách mà không biết ngày nào nó mới biến thành điện!
Để có thể hiểu thêm “hoàn cảnh” mà California đang gặp, thử quan sát câu chuyện tương tự ở New Jersey. Một bài báo của Politico thuật: Thống đốc Dân chủ Phil Murphy của tiểu bang New Jersey đang vất vả tìm ngân sách hỗ trợ cho các dự án điện gió. Các cuộc đàm phán thầm lặng đã diễn ra từ năm ngoái giữa các quan chức tiểu bang này và Orsted, công ty sẽ xây dựng trang trại gió đầu tiên của tiểu bang. Hệ quả là các khách hàng sử dụng điện có thể phải trả thêm hàng tỷ đôla trong những thập niên tới, tùy vào kết quả của các cuộc đàm phán. Cho đến nay, New Jersey đã trao tiền hỗ trợ cho ba trang trại gió nhưng chưa có trang trại nào khởi công!
Cụ thể, dự án đầu tiên Ocean Wind 1 được phê duyệt vào năm 2019; và kể từ đó, do lạm phát, Covid và các vấn đề về chuỗi cung ứng làm tăng chi phí xây dựng, khiến công ty Orsted thực hiện dự án phải tuyên bố sẽ không có lợi nhuận nếu chính quyền New Jersey không hỗ trợ thêm. Hội đồng Ủy viên Quận hạt Cape May (Cape May County Board of County Commissioners) đã chính thức phản đối dự án Ocean Wind 1 và dự án Ocean Wind 2 liền kề do công ty Đan Mạch thực hiện, đồng thời đe dọa “sẵn sàng có hành động pháp lý trên mọi mặt trận” để ngưng triển khai. Hội đồng đã thống nhất thông qua một nghị quyết có hiệu lực vào ngày 23 Tháng Năm, trong đó lập luận: “Các trang trại gió sẽ gây hại cho môi trường biển, du lịch và giảm giá trị bất động sản” – Wall Street Journal cho biết.
