Nguồn hình ảnh, Reuters
Ngày thứ Bảy 24/06, khi nổ ra tin lính đánh thuê Wagner tiến về Moscow trong một cuộc nổi loạn ngắn ngủi, một số doanh nhân từ miền nam Trung Quốc bắt đầu cuống cuồng kêu gọi các nhà máy ngừng vận chuyển hàng hóa đến Nga, theo Reuters.
Trong khi cuộc binh biến – phép thử lớn nhất đối với khả năng lãnh đạo của Tổng thống Nga Vladimir Putin kể từ cuộc xâm lược Ukraine vào tháng 2 năm 2022 – nhanh chóng lụi tàn, một số công ty xuất khẩu đang đặt ra câu hỏi về sự phụ thuộc trong tương lai của họ vào đồng minh thân cận nhất của Bắc Kinh.
Shen Muhui, người đứng đầu cơ quan thương mại của các công ty ở tỉnh Phúc Kiến, miền nam Trung Quốc, cho biết: “Chúng tôi nghĩ rằng sẽ có một vấn đề lớn xảy ra,” khi nhớ lại cuộc đua tranh giữa các công ty xuất khẩu phụ tùng ô tô, máy móc và hàng may mặc sang Nga.
Mặc dù cuộc khủng hoảng đã lắng xuống, nhưng “một số người vẫn đứng ngoài cuộc vì họ không chắc điều gì sẽ xảy ra sau này”, ông nói thêm và từ chối nêu tên các công ty tạm dừng giao hàng.
Trung Quốc đã tìm cách giảm nhẹ tính chất nghiêm trọng của sự kiện cuối tuần rồi và lên tiếng ủng hộ Moscow. Hai nước đã đạt được mối quan hệ đối tác “không giới hạn” ngay trước khi Nga xâm chiếm Ukraine mà Moscow gọi là “chiến dịch quân sự đặc biệt”.
Tuy nhiên, một quan chức hàng đầu của Hoa Kỳ hôm thứ Hai cho biết cuộc binh biến cuối tuần rồi đã khiến giới lãnh đạo vốn tách biệt của Bắc Kinh bị bất an, và một số nhà phân tích trong và ngoài Trung Quốc bắt đầu đặt câu hỏi liệu Bắc Kinh có cần giảm bớt mối gắn kết chính trị và kinh tế với Moscow hay không.
Nhà phân tích an ninh, Alexander Neill, có trụ sở tại Singapore cho biết: “Vụ việc vừa qua như ‘có con ruồi bên trong lọ kem’ trong mối quan hệ ‘không giới hạn’ đó”.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc, mô tả cuộc binh biến bị hủy bỏ là “vấn đề nội bộ” của Nga và bày tỏ sự ủng hộ đối với những nỗ lực của Moscow nhằm ổn định tình hình, nhưng đã không trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận của Reuters.
Kêu gọi thận trọng
Yevgeny Prigozhin, người đứng đầu tập đoàn lính đánh thuê Wagner đã tham gia một số trận chiến đẫm máu nhất của Nga trong cuộc chiến Ukraine, đã lãnh đạo cuộc nổi dậy vũ trang sau khi ông cáo buộc một số lượng lớn các chiến binh của mình đã thiệt mạng trong các trận pháo kích từ chính phía Nga.
Nhưng người đứng đầu lính đánh thuê đột ngột ngừng cuộc nổi loạn vào tối thứ Bảy khi quân của ông tiếp cận Moscow mà hầu như không vấp phải sự kháng cự nào trong quãng đường dài gần 800 km.
Trung Quốc không bình luận gì khi cuộc khủng hoảng diễn ra, nhưng đã đưa ra một tuyên bố vào Chủ nhật khi Bộ trưởng Ngoại giao Tần Cương tổ chức một cuộc gặp bất ngờ với Thứ trưởng Ngoại giao Nga tại Bắc Kinh.
Trọng tâm trong mối quan hệ giữa Trung Quốc và Nga là sự đồng phản đối về những gì đôi bên xem là một thế giới do Hoa Kỳ thống trị và sự bành trướng của liên minh quân sự Nato đã đe dọa an ninh của họ.
Sau khi trở thành nhà lãnh đạo chưa từng có nắm ba nhiệm kỳ liên tiếp kể từ thời của Mao Trạch Đông, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có chuyến công du nước ngoài đầu tiên tới Moscow để gặp “người bạn thân” Putin.
Trong khi các cây bút bình luận theo chủ nghĩa dân tộc trên các tờ báo của nhà nước Trung Quốc cổ vũ những nỗ lực nhanh chóng của Putin trong việc dập tắt cuộc nổi loạn, thì ngay cả một số người ở Trung Quốc, nơi tiếng nói chỉ trích bị siết chặt, đã bắt đầu chất vấn về sự đặt cược của Bắc Kinh vào Nga.
Nga và Trung Quốc tuyên bố có mối quan hệ ‘không giới hạn’
Shen Dingli, chuyên gia quan hệ quốc tế tại Thượng Hải, cho biết Trung Quốc “sẽ thận trọng hơn với lời nói và hành động với Nga”.
Một số học giả Trung Quốc thậm chí còn đi xa hơn nữa.
Yang Jun, Giáo sư tại Đại học Khoa học Chính trị và Luật Trung Quốc ở Bắc Kinh, đã viết một bài bình luận đăng hôm thứ Bảy kêu gọi Trung Quốc trực tiếp hỗ trợ Ukraine để tránh bị Nga “lôi vào vũng lầy chiến tranh”.
“Với sự phát triển của tình hình hiện tại và hướng đi của cuộc chiến… (Trung Quốc) nên điều chỉnh hơn nữa lập trường của mình đối với Nga và Ukraine, thể hiện thái độ rõ ràng hơn và kiên quyết đứng về phía những người chiến thắng của lịch sử”, ông viết trên tờ Lianhe Zaobao của Singapore bằng tiếng Hoa.
Không rõ liệu bài báo của Yang được viết trước cuộc nổi dậy của Wagner hay không và ông đã không trả lời yêu cầu phỏng vấn từ Reuters.
Tuy nhiên, các học giả khác ở Trung Quốc cho biết Bắc Kinh sẽ không thay đổi lập trường đối với Nga vì vụ binh biến.
Bất ổn cho giới đầu tư
Trung Quốc là đối tác thương mại hàng đầu của Nga, với việc Bắc Kinh xuất khẩu mọi thứ từ ô tô đến điện thoại thông minh và thu mua nguồn dầu thô giá rẻ của Nga, vốn đang chịu các lệnh trừng phạt ở phần lớn các nước còn lại trên thế giới.
Nhưng ngay cả trong năng lượng, lĩnh vực giúp thúc đẩy thương mại giữa Nga và Trung Quốc tăng 40% trong 5 tháng đầu năm nay, vẫn có một số dấu hiệu thận trọng từ phía Trung Quốc.
Các giám đốc điều hành hàng đầu tại các công ty năng lượng nhà nước Trung Quốc thường nói rằng còn quá sớm để bình luận hoặc tránh né các nghi vấn về những khoản đầu tư mới vào Nga.
Michal Meidan, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu năng lượng Trung Quốc tại Viện Nghiên cứu Năng lượng Oxford, cho biết: “Nếu Nga thua cuộc hoặc có những thay đổi trong giới lãnh đạo trong nước, điều đó sẽ tạo ra những bất ổn lớn cho các nhà đầu tư Trung Quốc”.
Ông cho biết chính phủ Trung Quốc dường như đang thận trọng, viện dẫn thông tin Bắc Kinh vẫn chưa ký một thỏa thuận cho một đường ống dẫn khí đốt mới – giữa hai nước bất chấp sự hối thúc từ Moscow.
Trong khi Trung Quốc đóng vai trò rất quan trọng đối với nền kinh tế Nga, thì giao dịch thương mại của Trung Quốc với các nước như Mỹ, Liên minh châu Âu và Nhật Bản, vốn có tiếng nói chỉ trích gay gắt nhất cuộc chiến của Moscow ở Ukraine, lại áp đảo các giao dịch của nước này với Nga.
Wen-Ti Sung, một nhà khoa học chính trị từ Đại học Quốc gia Úc, cho biết: “Bắc Kinh hiện có thêm nhiều lý do để ngờ vực hơn và mang tính đổi chác hơn trong những thỏa thuận với nước Nga của Putin”.
“Không ích lợi gì khi đầu tư dài hạn vào ai đó không được tin tưởng có thể tồn tại lâu dài.” (BBC).
