Tờ SCMP đưa tin, trong chuyến thăm Trung Quốc hồi đầu tháng, Bộ trưởng Thương mại và du lịch Australia Don Farrell hy vọng rằng, ông sẽ công khai bày tỏ sự ủng hộ của Canberra đối với việc gia nhập “Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương” (CPTPP), đồng thời từ chối tư cách thành viên của Đài Loan.
Tuy nhiên, một nguồn tin cho biết chính phủ Úc không thể công khai ủng hộ tư cách thành viên của Bắc Kinh, khi Bắc Kinh cũng đang áp đặt lệnh trừng phạt đối với các sản phẩm như lúa mạch và rượu vang đỏ của Úc.
Một nguồn tin khác cho biết: “Úc không phản đối tư cách thành viên của Bắc Kinh, nhưng Canberra chỉ có thể ủng hộ trên cơ sở Bắc Kinh đáp ứng các tiêu chuẩn thương mại của CPTPP”.
CPTPP tiền thân là “Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương” (TPP), được đổi tên sau khi Hoa Kỳ rút lui dưới thời chính quyền của cựu Tổng thống Donald Trump. Hiện có 12 nước thành viên.
Việc nước nào tham gia CPTPP cần có sự đồng ý của tất cả các quốc gia thành viên.
Bắc Kinh đã nộp đơn xin gia nhập vào ngày 16 tháng 9 năm 2021 và Đài Loan đã nộp đơn xin gia nhập vào ngày 22 tháng 9 cùng năm.
Thành viên cấp cao của Quỹ Hinrich, ông Stephen Olson cho biết: “Các thành viên hiện tại công nhận vai trò trung tâm của Bắc Kinh đối với nền kinh tế khu vực, nhưng nhiều người cũng có những nghi ngờ về sự quyết đoán ngày càng tăng của chính phủ Trung Quốc”.
Ông cho biết thêm, về thương mại, các thành viên hiện tại của CPTPP đã đặt câu hỏi về mức độ tuân thủ của ĐCSTQ đối với các nghĩa vụ của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), và họ nghi ngờ về việc liệu chính phủ Trung Quốc có thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ khuôn khổ thương mại tiêu chuẩn cao trong CPTPP hay không.
Trong nhiều năm, liệu ĐCSTQ có tuân thủ các cam kết WTO hay không là một điểm gây tranh cãi giữa cộng đồng quốc tế và Bắc Kinh. Năm 2021, kỷ niệm 20 năm Bắc Kinh chính thức gia nhập WTO, họ tuyên bố đã tuân thủ nghiêm túc các quy tắc và thực hiện đầy đủ các cam kết “gia nhập WTO” trong 20 năm qua. Tuy nhiên, Hoa Kỳ, Úc và các nước khác đã đưa ra nhiều chỉ trích mạnh mẽ đối với chính quyền này.
Đài tiếng nói Hoa Kỳ đã viết rằng, “Cam kết WTO của Trung Quốc” nêu rõ: “Chính phủ Trung Quốc sẽ không ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến các quyết định kinh doanh của các doanh nghiệp nhà nước hoặc doanh nghiệp có vốn đầu tư của nhà nước”. Nhưng mặt khác, Bắc Kinh đã đưa ra một loạt chính sách và quy định nhằm bảo đảm sự lãnh đạo tuyệt đối của đảng đối với các doanh nghiệp.
Ví dụ, vào ngày 31 tháng 12 năm 2020, Ủy ban Giám sát và Quản lý Tài sản Nhà nước của Quốc vụ viện Trung Quốc và Bộ Tài chính đã đưa ra thông báo về việc ban hành “Các biện pháp quản lý đối với việc xây dựng các điều khoản của hiệp hội doanh nghiệp nhà nước”; trong đó nói rằng: “Việc xây dựng và quản lý điều lệ hiệp hội doanh nghiệp nhà nước phải tuân thủ sự lãnh đạo toàn diện của đảng”.
Báo cáo dẫn lời Stephen Ezer, phó chủ tịch Quỹ Sáng tạo & Kỹ thuật Thông tin Hoa Kỳ, nói rằng điều này cho thấy Bắc Kinh đã bác bỏ cơ bản định hướng thị trường của WTO.
Báo cáo cũng dẫn ra một vấn đề khác đối với “cam kết của Trung Quốc khi gia nhập WTO” là, mặc dù rõ ràng là mở nhưng lại bị hạn chế nghiêm ngặt, gây khó khăn cho việc triển khai trên thực tế.
Ví dụ: Bắc Kinh cho phép các công ty luật do nước ngoài tài trợ thành lập văn phòng đại diện tại Trung Quốc, nhưng các văn phòng này không được phép tham gia vào các vấn đề pháp lý của Trung Quốc hoặc chỉ được thuê các luật sư đã đăng ký với chính quyền Trung Quốc.
Các nhà phê bình cho rằng một số vi phạm WTO của Bắc Kinh ngày càng trở nên tinh vi trong bối cảnh quốc tế phản đối kịch liệt.
Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida đã tuyên bố ngay sau khi Bắc Kinh đề xuất tham gia CPTPP rằng, ông hoài nghi về việc liệu Trung Quốc có thể đáp ứng các yêu cầu của CPTPP hay không.
Thảo luận về vấn đề ưu đãi các công ty nhà nước và vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, ông Kishida nói: “Nhật Bản sẽ phải xem liệu Trung Quốc có thể đáp ứng các tiêu chuẩn cao của TPP hay không. Tôi nghĩ rằng nó có thể khá mờ đục”.
Mặc dù nghi ngờ khả năng của Trung Quốc nhưng Fumio Kishida lại hoan nghênh đơn xin gia nhập CPTPP của Đài Loan. Nhiều chính trị gia và nhà lập pháp Nhật Bản cũng bày tỏ sự ủng hộ đối với việc Đài Loan gia nhập CPTPP.
Điều này một lần nữa có thế khiến Bắc Kinh nóng mặt!
(Tạ Linh – Việt Luận)
